SZYBKA KOLEJ MIEJSKA
| < Poprzednie | Następne > |
SZYBKA KOLEJ MIEJSKA (SKM; nazwa od lat 70. XX wieku), obecnie (od 1 VII 2001) PKP SKM w Trójmieście Sp. z o.o. Spełnia funkcję metra w gdańskiej metropolii. Pierwsze plany budowy oddzielnej pary torów dla pociągów podmiejskich na trasie Gdańsk Główny–Sopot opracowano w 1912. Wstępne prace (porządkowanie terenu, wyburzanie domów) przerwała I wojna światowa.
Do projektu wrócono w 1947, kiedy w ramach reparacji wojennych Polskie Koleje Państwowe (PKP) otrzymały wagony berlińskiej kolei miejskiej (S-Bahn), wywiezione przez Niemców na Dolny Śląsk. Były to zespoły trakcyjne EW 91 i EW 92, dwuwagonowe, z miejscami siedzącymi (około 175) i stojącymi (około 195), zasilane prądem stałym o napięciu 800V. Ze względu na charakterystykę zasilania nie mogły być wykorzystane we wcześniej zelektryfikowanym węźle warszawskim.
Prace elektryfikacyjne w Gdańsku nadzorowało Biuro Elektryfikacji Kolei (wydzielone z Ministerstwa Komunikacji). Wstępny projekt, opracowany przez Romana Podoskiego, profesora uniwersytetu w Warszawie, zakładał elektryfikację istniejących torów wspólnych z linią dalekobieżną. Do realizacji zatwierdzono jednak projekt opracowania pod kierunkiem inż. Zbigniewa Modlińskiego (3 I 1903 Wolsztyn –1982), w 1927 absolwenta Technische Hochschule Danzig, w 1928–1933 pracownika Dyrekcji Kolei Państwowych w Gdańsku, w 1945–1949 dyrektora tejże Dyrekcji (następnie 1949–1952 dyrektora generalnego w Ministerstwie Kolei, 1952–1965 wiceministra komunikacji), zakładający budowę wyodrębnionego torowiska na odcinku Gdańsk Główny – Gdynia Główna.
Próbną eksploatację rozpoczęto 2 I 1951 na jednotorowej linii do Nowego Portu (wcześniej obsługującej pociągi z Pruszcza Gdańskiego; długość 7,2 km), rozkładowe pociągi na tej trasie (po ukończeniu prac montażowych w podstacji trakcyjnej Gdańsk Zaspa-Towarowa i przeszkoleniu odpowiedniej liczby maszynistów) uruchomiono 4 III 1951. Zainstalowana sieć trakcyjna przygotowana była do przejścia na standardowe napięcie 3000 V, początkowo wykorzystywano prostowniki z niewykończonych w stoczniach gdańskich U-Bootów. Tymczasowa podstacja zasilania trakcji elektrycznej i elektrowozownia (barak i 1 tor) znajdowały się na stacji Gdańsk Zaspa-Towarowa.
Udane próby na linii Gdańsk Główny – Nowy Port spowodowały zatwierdzenie przez Ministerstwo Komunikacji w październiku 1950 decyzji budowy osobnej miejskiej linii kolejowej do Gdyni Głównej (nasypów, torowisk, sieci trakcyjnej i 14 peronów – nazwy obecne: w 1950 Sopot Wyścigi i Sopot-Kamienny Potok; Wrzeszcz, Gdańsk Stocznia, Gdańsk Politechnika, Gdańsk Przymorze Uniwersytet, Gdynia Redłowo i Gdynia Wzgórze św. Maksymiliana). 2 I 1952 oddano do użytku odcinek Gdańsk Główny – Sopot (dwutorowy do Wrzeszcza i jednotorowy do Sopotu, drugi tor – po którym obecnie jeżdżą pociągi do Gdyni – oddano 22 VI 1952). Kolejne odcinki uruchamiano sukcesywnie: Sopot – Gdynia Główna 22 VII 1952 (do Orłowa ruch dwutorowy, do Gdyni Głównej jednotorowy, drugi tor uruchomiono 1 V 1954, odtąd składy na trasie Gdańsk–Gdynia kursowały co 10 minut), z Gdyni do Chyloni 12 I 1956 (od 14 I 1956 z Gdańska do Chyloni), z Gdyni do Wejherowa 30 XII 1957 (z Gdańska do Wejherowa 31 XII 1957). Na odcinku od Gdyni Głównej korzystano z torowiska linii dalekobieżnej.
Od 1953 roku bieżące utrzymanie pociągów przejęła nowo wybudowana Elektrowozownia Gdynia Chylonia (obecna wagonownia w Gdyni Leszczynkach). W 1959 liczba pasażerów SKM przekroczyła 50 mln. Od 1 IX 1963 wprowadzono całkowity zakaz palenia tytoniu w wagonach SKM. W związku z elektryfikacją sieci kolejowej w Polsce i ujednoliceniem zasilania prądem stałym o napięciu 3000V, a także w związku z wyeksploatowaniem starego taboru, nastąpiła wymiana na jednostki trakcyjne wyprodukowane przez Pafawag. Przejście z zasilania 800V na zasilanie 3000V nastąpiło 20 XII 1976 i na trasę wyruszyło 69 jednostek EN 57 (trzywagonowe, 212 siedzących i 468 miejsc stojących). Zmiana napięcia wymogła także przyspieszenie budowy elektrowozowni i stacji postojowej w Gdyni Cisowej. W latach 70. XX wieku przewieziono koleją ponad 200 mln pasażerów rocznie, 30% ogółu pasażerów przewiezionych przez transport zbiorowy w aglomeracji gdańskiej.
W 1975 otwarto nowy przystanek Gdańsk Żabianka (planowana nazwa: Gdańsk Bitwy Oliwskiej), w 1978 oddano do użytku przystanek Gdańsk Nowe Szkoty na trasie do Nowego Portu (budowę nowego przystanku kilkaset m od poprzedniego wymusiła budowa Węzła Kliniczna). 1 III 1989 zamiast pieniężnych wrzutowych automatów, wprowadzono kasowniki biletowe.
Po 1990 udział SKM w obsłudze podróży aglomeracyjnych transportem zbiorowym spadł poniżej 20%. Z powodu niskiej frekwencji 1 X 1999 ograniczono liczbę kursów do Nowego Portu z 34 do 8 na dobę, 15 XII 2002 zamknięto dla ruchu pasażerskiego odcinek Gdańsk Brzeźno – Gdańsk Nowy Port, a 25 VI 2005 – odcinek Gdańsk Główny – Gdańsk Brzeźno. Decyzją gdańskiego konserwatora zabytków pozostawiono jednak przystanki Gdańsk Stocznia (peron w stronę Nowego Portu), Gdańsk Kolonia, Gdańsk Nowe Szkoty i Gdańsk Brzeźno. W 2019 roku Rada Miasta podjęła decyzję o przeznaczeniu trenu stacji Gdańsk Nowy Port pod budowę mieszkaniowo-usługową.
28 XII 2000 SKM wyłączona została z ogólnej sieci PKP i przekształcona od 1 VII 2001 w spółkę PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście Sp. z o.o. (udziały: Skarb Państwa 73,9%, województwo pomorskie 20,9%, Miasto Gdańsk 5,2%, PKP S.A. 0,001%), zatrudniającą około 800 pracowników. W 2007 na stacjach i przystankach uruchomiono elektroniczne automaty do wydawania biletów, częstotliwość kursowania pociągów w szczycie przewozowym wynosi 7–8 minut, poza szczytem – 15 minut. W 2007 SKM przewiozła w Trójmieście 40,5 mln pasażerów (około 16% całego ruchu wewnątrz aglomeracji).
Podczas przygotowań do Euro 2012 uruchomiono, wykorzystując zamkniętą część odcinka do Nowego Portu, linię SKM na trasie Gdańsk Główny – Gdańsk Stadion Expo (przystanek przy Stadionie w Gdańsku-Letnicy (wówczas PGE Arena) i Centrum Wystawienniczo-Kongresowym AmberExpo). Tory modernizowała firma TOR-KAR-SSON, a koszt inwestycji wyniósł ponad 6 mln zł. W jej ramach m.in. przeprowadzono kompleksową wymianę nawierzchni kolejowej, wybudowano nowe przejście rozjazdowe między liniami kolejowymi nr 227 i 249, przebudowano urządzenia do sterowania ruchem kolejowym na stacji Gdańsk-Zaspa oraz sieć trakcyjną, zbudowano dwie rogatki z napędem elektrycznym. Długość trasy wynosi 3,5 km, prędkość przejazdowa: 80 km/h, czas przejazdu: 6 minut; w dniach meczów przejazd jest bezpłatny. Połączenie testowano 30 IV 2012, po raz pierwszy wykorzystano 3 V 2012, podczas ligowego meczu Lechia Gdańsk – Legia Warszawa. Funkcjonuje także podczas odbywania się targów w nowych budynkach Międzynarodowych Targów Gdańskich.
1 IV 2015 oddano do użytku około kilometrowy odcinek ze stacji Gdańsk-Główny do przystanku Gdańsk-Śródmieście.
| Nazwa i data uruchomienia | Położenie | Infrastruktura | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Gdańsk Główny (stacja) | |||
| Gdańsk Stocznia (przystanek) 1 IV 1952 |
na granicy Aniołków i Młynisk | peron, 2 krawędzie, kładka nadziemna | Oprócz Gdańska Głównego jedyny przystanek SKM obsługujący linię Gdańsk Główny – Nowy Port i linię Gdańsk Główny – Rumia, po 2005 obsługuje tylko tę ostatnią. |
| Gdańsk Nowe Szkoty (przystanek) 1 IV 1952 zawieszony 25 VI 2005 |
na granicy Młynisk i Wrzeszcza | 1 peron, 1 krawędź, niezadaszony | 8 X 1978, w związku z przebudową Węzła Kliniczna, oddany do użytku nowy, przesunięty z ul. Kochanowskiego na południowy wschód. Tworzył zintegrowany węzeł przesiadkowy (połączony tunelami) z przystankiem Gdańsk Politechnika i pętlą tramwajową przy Zielonym Trójkącie. |
| Przystanek kolejowy Gdańsk Kolonia, zawieszony 25 VI 2005 | na granicy Letnicy i Wrzeszcza | 1 peron, 2 krawędzie, zadaszony, dostęp od strony Wrzeszcza przez tunel pod linią kolejową do Nowego Portu i Dworca Wiślanego | |
| Przystanek kolejowy Gdańsk Stadion Expo otwarty 30 IV 2012, czynny dla ruchu pasażerskiego od 3 V 2012 | 1 peron, 1 krawędź, niezadaszony | Wykorzystywany w czasie imprez na stadionie w Gdańsku-Letnicy i wystaw w Centrum Wystawienniczo-Kongresowym AmberExpo. | |
| Gdańsk Zaspa Towarowa (stacja) zawieszona 25 VI 2005 |
na granicy Brzeźna, Letnicy i Wrzeszcza | 1 peron, 2 krawędzie, niezadaszony, kasy, przejście nadziemne | Także stacja rozrządowa. |
| Przystanek kolejowy Gdańsk Brzeźno, zawieszony 25 VI 2005 | przy ul. Oliwskiej, na obszarze Nowego Portu, skomunikowany z linią tramwajową | 1 peron, 1 krawędź, zadaszony, budynek kasy i poczekalni | Tor do przystanku Nowy Port rozebrany w 2007. |
| Przystanek kolejowy Gdańsk Nowy Port, zawieszona 15 XII 2002 | stacja końcowa | 1 peron, 1 krawędź, niezadaszony | Faktycznie zlikwidowany po rozebraniu w 2007 toru od przystanku Gdańsk Brzeźno. |
| Nazwa i data uruchomienia | Położenie | Infrastruktura | Uwagi | |
|---|---|---|---|---|
| Przystanek kolejowy Gdańsk Śródmieście, oddany do użytku 1 IV 2015 | przy al. Armii Krajowej | peron, 2 krawędzie, zadaszony | Przyjmuje większość składów SKM z kierunku Gdynia, nie przyjmuje składów z kierunku do i z Pruszcza Gdańskiego oraz Tczewa. | |
| Gdańsk Główny | ||||
| Gdańsk Stocznia (przystanek) 1 IV 1952 |
na granicy Aniołków i Młynisk | peron, 2 krawędzie, kładka nadziemna | ||
| Przystanek kolejowy Gdańsk Politechnika 5 X 1952 |
na granicy Aniołków i Wrzeszcza | peron, 2 krawędzie, zadaszony, kasy, wejście przez tunel | Część węzła Kliniczna. | |
| Gdańsk Wrzeszcz 24 I 1952 |
W związku z budową Galerii Metropolitalnej od strony ul. Kilińskiego zbudowano nowy peron – jedyny na którym pociągi SKM otwierają jednocześnie drzwi z obu stron, oddany 21 X 2016. | |||
| Gdańsk Zaspa (przystanek) 1 IV 1952: Gdańsk Lotnisko od 1 VI 1975: Gdańsk Zaspa |
na granicy Strzyży i Zaspy-Młyńca | 1 peron, 2 krawędzie, obustronne przejście nadziemne | Zmodernizowany w lutym–wrześniu 2006. | |
| Gdańsk Przymorze-Uniwersytet (przystanek) 20 V 1952: Gdańsk Polanki 22 V 1966: Gdańsk Przymorze 20 III 2004: Gdańsk Przymorze-Uniwersytet |
na nasypie wiaduktu torów kolejowych nad ul. Kołobrzeską | 1 peron, 2 krawędzie, niezadaszony, kasa, wejście tunelem z części końcowych |
Początkowo funkcjonował tunel południowy, 1 V 1978 (po przedłużeniu peronu w stronę Oliwy) oddano do użytku tunel północny (obok pętli autobusów przy ul. Słupskiej). Pierwotnie oba tunele miały wyjścia/wejścia tylko od strony wschodniej (Przymorza), od 29 V 2014 przedłużony tunel południowy wychodzi również na al. Grunwaldzką (projekt został zrealizowany z funduszy Spółki Torus, właściciela zbudowanego po sąsiedzku centrum biurowego Alchemia). | |
| Gdańsk Oliwa | Istniejący wcześniej tunel, z wejściem od Placu Dworcowego i prowadzący do peronu dalekobieżnego, przedłużono w 1951, wykonując zarówno wejście na peron SKM jak i wyjście w stronę Przymorza. Na przełomie 1952/1953 peron SKM przykryto dachem wzorowanym na peronie dalekobieżnym. | |||
| Gdańsk Żabianka-AWFiS (przystanek) 13 X 1975: Gdańsk Żabianka od 1 II 2010 pod obecną nazwą |
1 peron, 2 krawędzie, kasy, obustronne przejście podziemne | Początek budowy przejścia: marzec 1974. | ||
