TURKOWSKI STEFAN, skrzypek, kompozytor, pedagog
| < Poprzednie | Następne > |
STEFAN TEOFIL TURKOWSKI (ur. 22 V 1902 Pułtusk), skrzypek, kompozytor, pedagog w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Gdańsku z siedzibą w Sopocie. Syn nauczyciela Antoniego (zm. 1941) i Janiny z domu Chamskiej (zm. 1937). Miał sześcioro rodzeństwa – trzech braci i trzy siostry.
Edukację muzyczną rozpoczął w 1908 we Włocławku od lekcji gry na skrzypcach u Wiktora Niwińskiego. Po ukończeniu tamże szkoły podstawowej, w latach 1914–1915 rozpoczął naukę w Szkole Handlowej i Gimnazjum Państwowym w Warszawie. Jednocześnie w tych samych latach kontynuował naukę muzyki w klasie skrzypiec u profesora Bonifacego Szałowskiego w warszawskim Konserwatorium Muzycznym. Od 1915 do 1918 uczył się w gimnazjum klasycznym w Charkowie i Jekaterynosławiu (obecnie Dniepr, Ukraina), też kontynuował naukę gry na skrzypcach u profesora Boruŝaka. W 1918 powrócił do Warszawy, uczęszczał do Gimnazjum Męskiego im. Kazimierza Kulwiecia i powrócił na lekcje u profesora Szałowskiego (1918–1919).
W latach 1918–1947 związany z Wojskiem Polskim. Od 1918 do 1922 jako żołnierz piechoty w Warszawie i Równem; w latach 1922–1925 w Częstochowie, w 1925–1931 w Poznaniu, w 1931–1937 w Wilnie, w 1937–1939 w Zegrzu; dowódca plutonu, dowódca kompanii i oficer łączności. Edukację powszechną ukończył w Równem, w czasie pełnienia służby wojskowej w szeregach 45. Pułku Piechoty Strzelców Kresowych. Dyrygował tam orkiestrą wojskową i założył Towarzystwo Muzyczne „Lutnia”.
Od 1925 studiował w Państwowym Konserwatorium w Poznaniu pod opieką skrzypka-wirtuoza profesora Zdzisława Jahnkego, w 1931 uzyskał dyplom wirtuozowski. Jednocześnie od 1926 do 1930 był tam pedagogiem, w latach 1928–1930 pierwszym skrzypkiem poznańskiej orkiestry symfonicznej. Do wybuchu wojny prowadził ożywioną działalność pedagogiczno-artystyczną; dyrygował poznańskim chórem „Wilenka” (1926–1939), koncertował jako solista w Polsce, Rosji, Szwajcarii i Anglii, udzielał lekcji muzyki.
Po wybuchu wojny został internowany na Węgrzech, gdzie uczył gry na skrzypcach i koncertował. W grudniu 1939 przedostał się do Francji. Brał udział w kampanii francuskiej w 1940, odznaczony został Krzyżem Walecznych. Lata 1940–1945 spędził w Szwajcarii, koncertując, piastując stanowisko kierownika lokalnego ośrodka muzycznego oraz udzielając lekcji gry na skrzypcach w ognisku muzycznym. Tam też skierował swoje zainteresowania muzyczne ku kompozycji, podejmując najpierw lekcje u Henryka Opieńskiego, następnie w latach 1946–1947 studiował w Glasgow, w Królewskiej Akademii Muzyki (Royal Academy of Music). Skomponował m.in. Modlitwę na 4-głosowy chór mieszany; wydał drukiem kilka kompozycji na skrzypce, fortepian i chór a cappella.
Po powrocie do Polski od 1948 do 1952 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Gdańsku (z siedzibą w Sopocie), w roku 1951–1952 był dziekanem Wydziału Instrumentalnego. Związany był nadto w latach 1948–1949 z Państwową Średnią Szkołą Muzyczną w Gdyni, od 1950 do 1953 nauczał także w Państwowym Liceum Muzycznym w Sopocie. W latach 1960–1962 prowadził klasę skrzypiec w gdańskiej Państwowej Szkole Muzycznej II stopnia (od 1978 im. Fryderyka Chopina, zob. Zespół Szkół Muzycznych).
Od lat 50. XX wieku związany zawodowo również z Bydgoszczą. Od 1952 był muzykiem Orkiestry Symfonicznej Pomorskiej Rozgłośni Polskiego Radia w Bydgoszczy. Po jej rozwiązaniu w 1955 pracował w Orkiestrze Symfonicznej Filharmonii Pomorskiej. Od 1954 kierował Sekcją Instrumentów Smyczkowych i Szarpanych w Społecznym Ognisku Artystycznym nr 1 w Bydgoszczy. Od 1967 na emeryturze. Żonaty był z Eleonorą Busko-Turkowską (ur. 1917), śpiewaczką operową. Ojciec Barbary (ur. 1942), po mężu Owczarz, skrzypaczki.
Bibliografia:
Archiwum Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, akta osobowe Stefana Turkowskiego.
Archiwum Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy, akta osobowe Stefana Turkowskiego.
Jubileusz 40-lecia Państwowej Szkoły Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Gdańsku Wrzeszczu, red. Wanda Obniska, Gdańsk 1986.
Weber Alicja, Edukacyjno-artystyczna działalność Społecznego Ogniska Artystycznego nr 1 w Bydgoszczy w latach 1954–1974, w: Nauczanie muzyki na Pomorzu i Kujawach, red. Aleksandra Kłaput-Wiśniewska, Bydgoszcz 2007, s. 111–150.
Bryndal Agnieszka, Czesław Marek. Życie i twórczość, Muzeum Polskie w Rapperswilu – newsletter, 2020, nr 22, s. 10, https://polenmuseum.ch/wp-content/uploads/2020/06/PL-22.pdf.
Turkowski Stefan, http://www.muzyka.bydgoszcz.pl/musics/people/1654.
