TYLEWSKI TADEUSZ, artysta muzyk, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
TADEUSZ WITOLD TYLEWSKI (21 X 1898 Gdańsk – 29 IV 1959 Gdańsk), artysta muzyk, patron gdańskiej ulicy. Syn stolarza Wincentego (1869 – 1909 Bydgoszcz), w 1898 mającego warsztat w Gdańsku przy Große Berggasse 4 (okolice obecnej ul. Górnej i ul. Menonitów) oraz pielęgniarki Franciszki z domu Tomaszewskiej (1867 – 21 XII 1949 Gdańsk), siostry Apolonii Ogryczak, działaczki Towarzystwa Polek w Gdańsku. Brat śpiewaczki Janiny. W latach 1907–1909 mieszkał z rodzina w Bydgoszczy, pobierał lekcje gry na skrzypcach w konserwatorium Carla Schönego (Bromberger Musikschule und Opernvorschule). Po śmierci ojca wrócił do Gdańska, gdzie matka otworzyła sklep z konfiturami przy Ketterhagergasse 14 (ul. Zbytki). W latach 1909–1918 uczeń gdańskiego Westpreußisches Konservatorium (zob. Fritz Carl Binder), w 1915–1918 w Królewskiego Seminarium Nauczycielskiego. W 1919 ukończył kurs nauczania śpiewu i muzyki w szkołach wyższych u Alfreda Gebauera. W latach 1929–1931 odbył studia muzykologiczne u Gottholda Frotschera, docenta prywatnego na Wydziale Humanistycznym Technische Hochschule Danzig (THD). Posiadał obywatelstwo II Wolnego Miasta Gdańska.
Od 18 IX 1920 do 1939 urzędnik kolejowy (asesor) w Dyrekcji Polskich Kolei Państwowych, wykładał w Polskim Konserwatorium Muzycznym w Gdańsku, był dyrygentem orkiestry Collegium Musicum przy THD. Od 16 VIII 1919 do 8 I 1920 dyrygent Towarzystwa Śpiewaczego Lutnia w Gdańsku, od 1919 do listopada 1920 Gdańskiego Towarzystwa Orkiestralnego (zrezygnował wobec małej aktywności Towarzystwa), w 1921 Towarzystwa Śpiewaczego Moniuszko, od 1922 do 1925 (z przerwami) dyrygent Towarzystwa Śpiewu Kościelnego Cecylia w Gdańsku. W 1925 współzałożyciel i dyrektor Polskiego Towarzystwa Muzycznego w Gdańsku, ustąpił z powodu przepracowania w marcu 1927. 1 IX 1939 aresztowany przez Gestapo, przetrzymywany w gdańskim więzieniu, w obozie dla Polaków w Nowym Porcie, wywieziony do prac w gospodarstwie rolnym w Lasowicach Wielkich, następnie osadzony w obozie Stutthof.
W 1945 zamieszkał przy ul. Jaśkowa Dolina 3/7, zastępca przewodniczącego Komisji Weryfikacyjno-Rehabilitacyjnej w Gdańsku, ławnik sądu do spraw zbrodni hitlerowskich ( proces i egzekucja zbrodniarzy z obozu Stutthof), w tym samym roku założyciel i dyrektor Gdańskiej Orkiestry Miejskiej (poprzedniczki Państwowej Opery i Filharmonii Bałtyckiej), zespołu pieśni i tańca Bałtyk. 20 X 1946 w Hali Widowiskowo-Sportowej przy Lisiej Grobli 6 dyrygował chórem „Moniuszko” podczas Zjazdu i Kongresu Polaków Autochtonów Województwa Gdańskiego, Byłych Członków Gminy Polskiej Związku Polaków w Wolnym Mieście Gdańsku i Członków Związku Polaków w Niemczech. W latach 1946–1947 dyrektor Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia ( Zespół Szkół Muzycznych) i kierownik muzyczny Radia Gdańsk. W latach 1947–1959 założyciel i dyrygent chóru Akademii Medycznej w Gdańsku, w 1954–1955 dyrygent chóru Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Gdańsku.
Do 1939 autor około 200 kompozycji (zaginione), po 1945 około 100 kompozycji wokalnych i instrumentalnych. Między innymi autor muzyki do Pieśni o Gdańsku (polonez, 1922, słowa Kazimierz Purwin). Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956), Medalem Zwycięstwa i Wolności 1945, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem 10-lecia PRL, Medalem 500-lecia Gdańska (1956). W 1956 otrzymał Nagrodę Miasta Gdańska w dziedzinie muzyki.
Żonaty był z Jadwigą z domu Fojut. Zmarł nagle, podczas próby chóru. Pochowany na cmentarzu Srebrzysko. Jego imię nosi jedna z ulic na Suchaninie i chór akademicki Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, Urząd Stanu Cywilnego, Księga urodzin 1898 sygn. 1609/580 nr 3707.
Urząd Stanu Cywilnego Gdańsk, Księga ślubów 1930 nr 1014.
Urząd Stanu Cywilnego we Wrzeszcz, Księga zgonów 1959 nr 786.
Mikos Stanisław, Tylewski Tadeusz, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 389-390.
