VREDEMANN HANS, malarz, architekt
| < Poprzednie | Następne > |
HANS (Johann, Jan) VREDEMANN (Fredemann) de VRIES (Freehe, Frese, Fresse, Friese, Friesen) (1525/1526 Leeuwarden (Fryzja) – 1609 Hamburg) rytownik, malarz, architekt, fortyfikator i teoretyk architektury. Syn Petera, niemieckiego kanoniera w służbie namiestnika Fryzji Georga Schencka van Toutenburg.
W latach 1544–1546 pracował jako stolarz meblowy w Leeuwarden, jednocześnie uczył się u witrażysty Reyera Gerritszena (do 1546/1547), w 1546–1548 w Kampen (prow. Overijssel) w warsztacie miejskiego malarza Ernsta Maelera. We wrześniu 1548 odnotowany w Antwerpii jako obywatel tego miasta. Z początkiem 1549 przeniósł się do Mechelen, gdzie jego brat Salomon był organistą, we wrześniu w Antwerpii pomagał we wznoszeniu i ozdabianiu wielkiego łuku triumfalnego, budowanego na powitanie cesarza Karola V i jego syna Filipa II. Dzięki zarobionym pieniądzom w rodzinnej Fryzji (Kollum) zaczął malować farbami olejnymi, w latach około 1550 – około 1552 pracował jednocześnie jako stolarz meblowy. Pozostawał pod wpływem przetłumaczonych przez Pietera Koeck van Aelsta traktatów architektonicznych Witruwisza i Serlia. Przygotował ich odpisy i wydał w formie uporządkowanej publikacji (Architectura oder Bauung der Antiquen auss dem Vitruvius, woelches sein funff Collummen Orden, Antwerpen, Gerard de Jode, 1577), wielokrotnie wznawianej. W 1552 powrócił do Mechelen i rozpoczął pracę u malarza Claude’a Dorizi, gdzie dzięki drukom Hieronymusa Kocka zapoznał się z renesansowymi motywami wzorniczymi. Utrzymywał prawdopodobnie kontakt z włoskim malarzem Giorgio Ghisim, przebywającym w Antwerpii do 1554, poznał Michiela Coxie, pracował z Peterem Brueghelem I dla Hieronymusa Kocka i został członkiem cechu malarzy. W 1561 w Antwerpii stworzył projekt wystroju dla tamtejszego ratusza, w lutym 1564 kontynuował tu studia urbanistyczne. Opracował szereg własnych kompozycji architektonicznych, uwiecznionych w formie miedziorytów przez między innymi Gerarda de Jode, Hieronymusa Kocka i Philippa Galle.
Na początku 1570 zaprojektował łuk triumfalny na wjazd do Antwerpii Anny Habsburżanki, córki cesarza Maksymiliana II, narzeczonej Filipa II. Uchodząc przed inkwizycją jeszcze w tym roku przeniósł się do Akwizgranu (niem. Aachen, niderl. Aken), skąd w listopadzie 1572, za sugestią Karela Van Mandera, wyjechał do Liège (niderl. Luik). Po zawarciu pokoju pomiędzy Hiszpanią i Niderlandami w 1575 powrócił do Antwerpii, gdzie objął stanowisko nadzorcy prac fortyfikacyjnych wewnątrz miasta i zyskał okazję wykonania większych prac dekoracyjnych na zlecenie miasta. Po przejęciu Antwerpii przez namiestnika króla Hiszpanii, księcia Parmy Aleksandra Farnese w 1585, w rok później opuścił Antwerpię, przez Frankfurt nad Menem docierając w 1587 do Wolfenbüttel, gdzie pracował jako dworski architekt księcia Brunszwiku-Lüneburga – Juliusza. Wraz z synem Paulem został tam zatrudniony jako zarządca budowlany, między innymi do budowy kanału Łaba–Wezera. Po zwolnieniu w maju 1589 przez następcę Juliusza, księcia Henryka Juliusza, obaj przenieśli się do Brunszwiku (Braunschweig), następnie w latach 1591–1592 w Hamburgu pracowali u osób tak jak oni będących uchodźcami z Antwerpii przed religijnym terrorem Hiszpanów. Otrzymał od złotnika Jacoba de Moor zamówienie na grobowiec i dwa wielkie obrazy do tamtejszego kościoła św. Piotra. Grobowiec miał być ozdobiony perspektywicznym obrazem, na którym Chrystus ma pod stopami pokonaną śmierć, szatana i piekło.
25 I 1592 otrzymał wielkie (kupieckie) obywatelstwo Gdańska. W 1593 wykonał planu obwarowań Gdańska, do realizacji skierowano jednak projekt Antoniego van Obberghena, 3 III 1594 wypłacono mu 150 grzywien „zadośćuczynienia”. 16 IV i 4 VI 1594 Rada Miejska wypłaciła mu 200 złotych za namalowanie do Dworu Artusa obrazu Orfeusz pośród zwierząt (zaginionego podczas ostatniej wojny). Jesienią 1594 i w 1595 pracował z synem Paulem przy dekorowaniu Wielkiej Sali Rady w Ratuszu Głównego Miasta. Między 17 IX 1594 a 5 XI 1594 za dekorowanie stropu Wielkiej Sali Rady bliżej nieokreślonym dużym obrazem wypłacono mu 100 węgierskich złotych. Niebawem jednak, w latach 1608–1611, dekorację zastąpił nowy cykl malarski Isaaka van den Blocka.
W 1595 wykonał siedem dużych ściennych obrazów sztalugowych dla Ratusza Głównego Miasta, w cyklu Cnoty obywatelskie: Sprawiedliwość, Mądrość, Pobożność, Zgoda, Wolność, Stałość oraz Sąd Ostateczny, za co otrzymał 530 złotych. W trakcie prac w Wielkiej Sali Rady ciężkiego wypadku doznał syn Paul. Malował portal i obramienia drzwi do Wielkiej Sali Rady (otrzymał za to 2 IV lub 3 IV 1596 123 grzywny). Tuż przed opuszczeniem Gdańska 17 (lub 21) IX 1596 Rada wypłaciła mu 20 talarów.
W latach 1596–1597 ponownie pracował w Hamburgu dla uchodźcy z Antwerpii, Hansa l’Hommela, wykonując w jego domu malowidła na plafonie, obrazy perspektywiczne i groteski. Już wtedy zlecał wiele istotnych prac swemu synowi Paulowi, z którym w 1597–1598 w Pradze (Czechy) wykonywał wiele zleceń cesarza Rudolfa II. Jesienią 1598 przebywał w Hamburgu, w 1600 (za namową malarza Gillesa Coignet) w Amsterdamie, w 1601–1604 w Hadze, gdzie wydał dzieło o perspektywie (Perspective, Id Est Celeberrima Ars Inspicientis Aut Transpicientis Oculorum Aciei: In Pariete, Tabula Aut Tela Depicta, in Qua Demonstrantur Quædam ... Ambulaciorum, Platearum). Żywił nadzieję objęcia posady nauczyciela perspektywy na uniwersytecie w Lejdzie (Leyden). Od 1606 do śmierci przebywał w Hamburgu.
Przed 1556 poślubił Johannę van Muysene, córkę malarza Gielisa van Muysene, z którą miał syna Salomona (1556–1604), architekta. Po raz drugi ożenił się z Sarą van Elsmer, z której doczekał się syna Paula (1567 Antwerpia – przed 3 III 1617 Amsterdam), malarza. Jego uczniami byli: Isaak van den Blocke, Juan de la Corte, Hendrik van Steenwijck (I) i – jego syn, Paul.
Zachowało się pięć jego obrazów w cesarskiej galerii obrazów w Wiedniu (Kunsthistorisches Museum), jeden (Wnętrze katedry w Antwerpii) w galerii hamburskiej (Hamburger Kunsthalle). Gdańskie obrazy z ratusza Głównego Miasta w czerwcu 1943 zostały zdemontowane i wywiezione do Morzeszyna koło Przywidza. W czerwcu 1945 powróciły do Gdańska, w 1970 na swoje miejsce w Wielkiej Sali Rady (Sala Czerwona).
