WNUK MARIAN, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych
| < Poprzednie | Następne > |
MARIAN WNUK (5 IX 1906 Przedbórz, województwo łódzkie – 29 IX 1967 Warszawa), rzeźbiarz, pedagog. Syn stolarza Jana i Leokadii z domu Mączyńskiej. Od 1921 uczeń Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, w latach 1926–1933 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie (od 1932: Akademia Sztuk Pięknych) u prof. Tadeusza Breyera, od 1933 mieszkał we Lwowie, w latach 1934–1941 pracował na Wydziale Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Państwowej Szkole Technicznej (od 1938: Państwowy Instytut Sztuk Plastycznych).
Podczas II wojny światowej, od 1943 współpracował z Radą Pomocy Żydom („Żegota”), pseudonim Wiktor, Janusz, niosąc pomoc malarzom i rzeźbiarzom z lwowskiego środowiska artystycznego (zob. np. Artur Nacht-Samborski). W 1944 przeniósł się do Warszawy; po powstaniu warszawskim deportowany do Niemiec, powrócił do Polski w 1945. W czerwcu tego roku został w Krakowie członkiem Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków. Jesienią 1945 był współzałożycielem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (PWSSP) w Sopocie ( Akademia Sztuk Pięknych (ASP)), od początku prowadził pracownię rzeźby, od 1947 równolegle projektowanie rzeźbiarsko-architektoniczne. We wrześniu 1947 został mianowany profesorem PWSSP. Od października 1946 do 1948 pełnił funkcję zastępcy, od 14 X 1947 do 30 X 1949 dyrektora tej uczelni. Prowadził pracownię w Katedrze Malarstwa i Rzeźby na Politechnice Gdańskiej. W latach 1947–1948 był członkiem Prezydium Wojewódzkiej Rady Sztuki i Kultury Artystycznej w Gdańsku. W 1949 przeniósł się do Warszawy i został profesorem nadzwyczajnym (1950), następnie zwyczajnym (1955) tamtejszej ASP, w latach 1951–1954 i 1959–1967 był rektorem tej uczelni.
Ze studiów wyniósł między innymi perfekcję realistycznego warsztatu i kult tradycji antycznej oraz jej nowożytnych i współczesnych kontynuacji. Przed II wojną światową był laureatem konkursów rzeźby pomnikowej (projektant pomników Józefa Piłsudskiego we Lwowie i Warszawie), autorem realizacji sakralnych (współautorstwo rzeźb Kalwarii Panewnickiej w Katowicach), realistycznych portretów. Warsztatowa solidność, tradycyjne rozumienie piękna przy uznaniu swoistości rzeźby – syntezy i praw statyki – były też priorytetami pracy twórczej i pedagogicznej kontynuowanej po wojnie, które – przy uwzględnieniu ideologicznych treści – pozwoliły na akceptację socrealizmu. Stąd uznaje się wpływ jego twórczości na ukształtowanie tzw. szkoły sopockiej w szerszym znaczeniu. Z tego okresu pochodzą m.in. pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w Krakowie (niezachowany), pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej (Braterstwa Broni) w Gdyni (w 1950 fragment został zaprezentowany na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, w 1953 odsłonięty, w 1990 zdemontowany; figurę przeniesiono na cmentarz wojskowy w Gdyni), figura Włodzimierza Lenina (1951, gips). W Parku Oliwskim 30 III 1976 ustawiono jego rzeźbę Macierzyństwo, wykonaną w 1957. Inne realizacje to np. pomnik Żołnierzy 1. Dywizji Pancernej (gen. Maczka) na cmentarzu polskim w Lommel w Belgii (1959), portrety (Głowa aktora, około 1958, brąz), pomniki nagrobne, tablice pamiątkowe, popiersia, w tym pomnik Stefana Żeromskiego we Włocławku. Tworzył także, zwłaszcza w późniejszym okresie, formy alegoryczne, niedopowiedziane (Kobietom czasów okupacji, 1964, brąz) oraz ekspresyjne rzeźby w drewnie: „biologiczne” Dwie natury (1964) oraz półabstrakcyjne Czarne dęby, poświęcone Brunonowi Schulzowi i Antoniemu Kenarowi (1966, 1967).
Uznany za wybitnego pedagoga, wykształcił wielu znanych rzeźbiarzy. Został odznaczony m.in. Orderem Sztandaru Pracy II klasy (1949) i I klasy (1959), Medalem 10-lecia PRL (1952) oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1957). W 1952 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia za rzeźbę Lenina, wystawioną na II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, w 1955 taką samą za pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w Gdyni. W 2019 przyznano mu tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” w uznaniu zasług w narażaniu życia dla ratowania osób pochodzenia żydowskiego w okresie Holokaustu.
Od 8 I 1938 był żonaty z Józefą Wnuk, od 1955 z rzeźbiarką Magdaleną Więcek (23 VII 1924 Katowice – 31 XII 2008 Egipt, podczas wycieczki), z którą miał syna Daniela, rzeźbiarza, współpracownika m.in. Tadeusza Fangora.
