WYŻNIKIEWICZ-KOPP ZDZISŁAWA, koszykarka, profesor Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu
| < Poprzednie | Następne > |
ZDZISŁAWA WYŻNIKIEWICZ-KOPP z domu Mula (13 II 1935 Bydgoszcz – 28 IV 2021 Gdańsk), sportsmenka, koszykarka, reprezentantka Polski, trener I klasy, profesor gdańskiej Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu. Liceum ogólnokształcące ukończyła w Bydgoszczy, łącząc edukację z pracą zawodową kontystki w tamtejszym Domu Książki. W 1952 grała w reprezentacyjnym zespole bydgoskich siatkarek na Spartakiadzie Młodzieży we Wrocławiu.
W latach 1952–1955 studiowała w Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Tytuł magistra (dyplomowany nauczyciel i trener koszykówki) uzyskała w 1958. W latach 1953–1955 była zawodniczką zespołu koszykarek AZS Warszawa (wielokrotnego mistrza Polski). W latach 1955–1956 pracowała jako nauczycielka wychowania fizycznego w Państwowym Liceum Technik Plastycznych w Gdyni-Orłowie. Była też zawodniczką pierwszoligowej drużyny koszykarek Sparty (Spójni) Gdańsk. W 1956 przeniosła się do Łodzi, gdzie, grając w zespole ŁKS, prowadziła młodzież szkolną. W 1959 trenowała drużynę AZS Łódź, którą doprowadziła do rozgrywek grupy finałowej o wejście do I ligi. W 1963 trenowała reprezentację spartakiadową MKS Łódź. Jednocześnie w latach 1958–1959 była nauczycielką wychowania fizycznego w łódzkiej szkole podstawowej, a w latach 1959–1961 w III LO w Łodzi.
Decyzja Przewodniczącego Federacji Sportu o połączeniu wszystkich koszykarskich drużyn łódzkich pod egidą ŁKS zaważyła o jej odejściu od trenerstwa i poświęceniu się karierze naukowej. W latach 1962–1969 pracowała w Studium Nauczycielskim w Łodzi, a następnie w Zgierzu. W 1965 uzyskała stopień doktora nauk wychowania fizycznego na podstawie pracy Metoda oceny sprawności specjalnej w koszykówce żeńskiej. Opracowany przez nią test wszedł do piśmiennictwa przedmiotowego w wielu krajach i był wprowadzany do opracowań podręcznikowych innych autorów.
W zgierskim Studium Nauczycielskim zajęła się sportowym szkoleniem dzieci. Była inicjatorką i organizatorką minibasketu w Polsce (w 1968 przygotowała pierwszy turniej ogólnopolski), a także członkinią ogólnopolskiego komitetu minibasketu. W latach 1965–1969 przewodniczyła Komisji Szkoleniowej Łódzkiego Związku Koszykówki.
W 1969 przyjęła propozycję pracy w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Gdańsku ( Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu), gdzie założyła Zakład Morfofizjologii Człowieka, którym kierowała w latach 1969–1970. W okresie 1971–1975 była prodziekanem Wydziału WF, 1977–1980 zastępcą dyrektora Instytutu WF i Sportu, 1971–1974 kierownikiem Zakładu Gier Sportowych i Judo, 1974–1978 Zakładu Metodyki Wychowania Fizycznego (przemianowanego na Zakład Teoretycznych Podstaw Kultury Fizycznej i Sportu). Kierowała Międzyuczelnianym Zespołem Naukowo-Badawczym Piłki Ręcznej, była też przewodniczącą Komisji Wyjazdów Zagranicznych. W 1976 odbyła trzytygodniowy staż naukowy w Laboratoire de l’Effort na Université Libre de Bruxelles. Początkowo była zatrudniona na stanowisku adiunkta, w latach 1973–1976 docenta kontraktowego, w 1976 uzyskała stopień doktora habilitowanego nauk wychowania fizycznego w zakresie teorii sportu (AWF Warszawa), w latach 1977–1991 pracowała na stanowisku docenta mianowanego. Była członkinią senatu uczelni, przewodniczącą Komisji Szkoleniowej Ogólnopolskiego Komitetu Małej Koszykówki, w latach 1969–1976 wiceprezesem i przewodniczącą Komisji Szkoleniowej Gdańskiego Okręgowego Związku Koszykówki (GOZKosz), 1969–1970 członkinią zarządu GOZKosz, 1969–1970 trenerem sekcji koszykówki AZS WSWF. W 1971 prowadziła spartakiadową reprezentację juniorek GOZKosz.
Po rozwodzie z Januszem Wyżnikiewiczem (zob. Galeria Handlowa Madison) zawarła w 1978 związek małżeński z dr. Günterem Koppem (1 II 1929 – 1993), od 1962 nauczycielem akademickim w Institut für Sportwissenschaft der Ernst-Moritz-Arndt na Universität Greifswald, wcześniej (1956–1959) bramkarzem miejscowej drużyny piłkarskiej Einheitu, w latach 1970–1973 równolegle trenerem BSG KKW. W 1980 przeniosła się do Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Szczecinie, gdzie była prodziekanem (1980–1981) i dziekanem Wydziału Wychowania Fizycznego (1981–1985). Założyła Zakład Teoretycznych Podstaw Kultury Fizycznej, którym następnie kierowała. W latach 1991–1993 pracowała na stanowisku profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Szczecińskiego, w 1994 otrzymała tytuł profesora nauk o kulturze fizycznej. Organizując tam Instytut Kultury Fizycznej, opracowała program kształcenia studentów wychowania fizycznego. W latach 1981–1985 była przewodniczącą Wydziału Szkoleniowego Okręgowego Związku Koszykówki w Szczecinie. Od 1989 do 1990 należała do Międzywojewódzkiej Komisji Kwalifikacyjnej do spraw Stopni Specjalizacji Zawodowej przy Oddziale Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie.
W 1993, po śmierci męża, powróciła do gdańskiej AWF. W 1994 zorganizowała Zakład Kształcenia Menadżerów w Sporcie, będąc jego kierowniczką do 1996. W 1996 założyła Zakład Motoryczności i Pomiarów w Sporcie, który prowadziła do 2005.
W 1997, w ramach obchodów tysiąclecia pierwszej wzmianki o Gdańsku, zorganizowała – pierwszy na terenach Europy Wschodniej – International Congress of the International Association of Physical Education and Sport for Girls and Women (IAPESGW; Międzynarodowe Stowarzyszenie Wychowania Fizycznego i Sportu Dziewcząt i Kobiet). W 2000 przygotowała międzynarodowy kongres „Kobieta na przełomie wieków”.
1 I 2006 przeszła na emeryturę (do 31 lipca pracowała jeszcze na pół etatu). Jednocześnie od 1 X 2004 do 31 VIII 2006 pracowała w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego i Turystyki w Sopocie, pełniąc funkcję kierowniczki Katedry Wychowania Fizycznego i Sportu, od 1 X 2006 w Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego i Turystyki w Supraślu, która została przeniesiona do Białegostoku (tam prowadziła zajęcia do 2013). Od 1 X 2011 do 30 IX 2013 wykładała również w Wyższej Szkole Humanistycznej w Koszalinie.
Jej badania naukowe dotyczyły problemów szkolenia sportowego dzieci i młodzieży, biologicznych aspektów sportu dziewcząt i kobiet, sprawności motorycznej (diagnostyki i koncepcji jej skutecznej stymulacji). Autorka monografii: Aktywność sportowa kobiet – aspekty biologiczne (1978), Sport w rozwoju i wychowaniu dzieci i młodzieży (1986), Koordynacyjne zdolności ruchowe dzieci i młodzieży (podstawy teoretyczne i metodyczne) (1992). Współautorka i redaktorka pracy Menedżment sportowy (1996), redaktorka naukowa monografii Piłka ręczna (1976), Sport w rozwoju i wychowaniu dzieci i młodzieży (1986). Autorka programów szkoleniowych i podręcznika Koszykówka dzieci i młodzieży (1978). W 2012 wydała Słownik angielsko-polski letnich sportów olimpijskich.
W latach 1999–2002 była przewodniczącą Sekcji Uczelni Wychowania Fizycznego w Ministerstwie Edukacji Narodowej oraz członkinią Komisji Rozwoju i Dydaktyki. Należała m.in. do Polskiego Towarzystwa Biometrycznego (1965–1982), Polskiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej (1965–1980, była członkinią zarządu). W latach 1982–2005 reprezentowała Polskę w IAPESGW, założyła także jego gdański oddział i była jego prezesem (1996–2002). W latach 1987–1989 była członkinią Międzynarodowego Komitetu Pedagogiki Sportu (ICSP), współzałożycielką i wiceprezesem szczecińskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Antropologicznego (1990–1993), od 1996 należała do Polskiego Stowarzyszenia Sportu Kobiet. W 1992 została honorowym członkiem zespołu doradczego International Biographical Centre (Cambridge).
Odznaczona m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1986), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1983), Złotą i Srebrną Honorową Odznaką PZKosz (1971, 1981), medalem International Order of Merit (1992), Złotą Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej” (2000). W 1985 otrzymała nagrodę Zachodniopomorskiej Federacji Sportu za działalność związaną z rozwojem sportu w województwie szczecińskim.
Matka Anity Wyżnikiewicz-Nawracały.
