WYBICKI JÓZEF, działacz gdańskiej Polonii
| < Poprzednie | Następne > |
JÓZEF ANTONI WACŁAW WYBICKI (3 XI 1866 Niewierz koło Brodnicy – 28 IV 1929 Toruń), lekarz, działacz społeczny i polityczny. Pochodził z rodziny generała Józefa Wybickiego (pradziadek był bratem stryjecznym generała). Syn Michała Euzebiusza (15 XII 1835 Niewierz – 30 VI 1907 Golub–Dobrzyń) i Heleny z domu Sulerzyskiej (28 V 1843 – 25 IX 1915 Gdańsk). Maturę zdał w 1888 w gimnazjum w Brodnicy, w latach nauki należał do tajnego Kółka Filaretów im. Karola Marcinkowskiego. Medycynę studiował na uniwersytetach we Wrocławiu, Berlinie i Lipsku, na tym ostatnim był współzałożycielem (i w 1893 prezesem) Towarzystwa Akademickiego „Unitas”, stawiającego sobie za cel opieką kulturalno-oświatową nad robotnikami polskimi pracującymi w Niemczech. W Lipsku, w 1895, uzyskał też doktorat.
W latach 1895–1920 lekarz pediatra w Gdańsku, mieszkał przy Langgasse 9 (ul. Długa), praktykę prowadzi przy Reitbahn 3 (ul. Bogusławskiego). Okresowo współpracował ze szpitalem Najświętszej Maryi Panny. Podczas I wojny światowej, w okresie 1914–1918, zmobilizowany, był lekarzem wojskowym w Gdańsku.
W latach 1918–1920 był przywódcą gdańskiej Polonii. Od grudnia 1918 gdański podkomisarz Naczelnej Rady Ludowej z Poznania ( Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej w Gdańsku), w 1919 komisarz na teren Pomorza, kierował tajnymi przygotowaniami do zbrojnego przywrócenia Macierzy Gdańskiej z Pomorza, zabezpieczał archiwa i materiały instytucji gdańskich. 8 II 1920 na Dworcu Głównym witał przybywającego do Gdańska pierwszego Komisarza Generalnego RP w Gdańsku, Macieja Biesiadeckiego. 10 tego miesiąca w tym samym miesiącu na czele delegacji gdańskich Polaków witał przejeżdżającego przez Gdańsk generała Józefa Hallera. Przekazał dwa pierścienie, które tego samego dnia posłużyły w Pucku do symbolicznych zaślubin Polski z morzem, czego był świadkiem towarzysząc od Gdańska generałowi. Od lata 1920 do października 1921 był starostą pomorskim, organizatorem polskiej administracji na terenie województwa pomorskiego. Od 25 X 1921 do kwietnia 1922 minister byłej dzielnicy pruskiej. Po likwidacji ministerstwa ponownie był, od kwietnia 1922 do śmierci, starostą pomorskim. Z racji pełnionej funkcji od 1 VII 1920 mieszkał w Toruniu.
Przyczynił się do elektryfikacji w województwie pomorskim (rozbudowa elektrowni w Gródku, budowa elektrowni Żur), do naprawy i rozbudowy zniszczonych podczas I wojny światowej dróg i mostów. Był współzałożycielem Pomorskiego Stowarzyszenia Ubezpieczeń i Pomorskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej. Działał społecznie w wielu organizacjach, m.in. w Instytucie Bałtyckim, Towarzystwie Naukowym w Toruniu, Towarzystwie Pomocy Naukowej, Polskim Czerwonym Krzyżu, Pomorskim Towarzystwie Walki z Gruźlicą, Pomorskim Towarzystwie Opieki nad Dziećmi, Lidze Obrony Powietrznej Państwa, Towarzystwie Przyjaciół Harcerstwa, Towarzystwie Obrony Kresów Zachodnich.
Kawaler Krzyża Virtuti Militari V klasy oraz Komandorii z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski II klasy (1923), Kawaler Krzyża Rycerskiego św. Grzegorza i Krzyża Organizacji Wojskowej Pomorza, Szambelan Jego Świątobliwości Papieża Piusa XI. Zmarł po ataku serca podczas patriotycznej manifestacji przeciwko niemieckim roszczeniom terytorialnym na Placu Teatralnym w Toruniu, pochowany w grobowcu rodzinnym w Mszanie koło Brodnicy.
Żonaty był z Janiną z Chełmickich (24 VIII 1872 Okalewo koło Rypina – 13 XI 1934 Warszawa), córką Adolfa Chełmickiegi, m.in. 23 VII 1920 główną współorganizatorką i pierwszą przewodniczącą (prezeską) Polskiego Czerwonego Krzyża w Gdańsku (oddział zalegalizowany przez polski Okręg Pomorski 5 XI 1920, przez władze niemieckie 24 tego miesiąca), w Starogardzie i Tczewie, wiceprezeską Prezydium Zarządu Okręgu Pomorskiego PCK, pierwszą przewodniczącą Polskiego Białego Krzyża w Toruniu. W swoim prywatnym mieszkaniu założyła w 1920 szwalnię na potrzeby PCK. Ojciec Marii Anny (27 IV 1901 Gdańsk – 3 XI 1968 Toruń), absolwentki gdańskiej Szkoły Średniej dla Dziewcząt im. Wiktorii (Victoriaschule) (1916), Ècole Superieure du Comerce we Fryburgu (Szwajcaria, 1916–1919), Kursu Czerwonego Krzyża, pracującej w lazaretach wojskowych w Poznaniu (1920), Kursów Ogrodniczych (także w Poznaniu, 1921–1924), działaczki polonijnej i społecznej, od 1928 zamężnej za własnego wuja, Adriana Chełmickiego (12 XI 1868 Okalewo – 10 XI 1933 Poznań), właściciela majątków ziemskich w powiecie rypińskim, wsi Okalewo, Godziszewy, Kiełpiny, Suchy Grunt, Płociczno,
Szustek i Świętosław, podczas II wojny światowej aresztowanej 19 III 1940, przetrzymywanej w więzieniu w Berlinie-Charlottenburgu, od 11 I 1941 w KL w Ravensbrück, po wyzwoleniu z obozu od 15 V 1945 wraz z jedyną żyjącą córką Teresą Bonawenturą Marią (1920 – 8 III 1978 Toruń) w Polsce, nauczycielki w Chełmnie (1945), Mgoszczu (1945–1950) i Szymanowie pod Warszawą (1951/1952), w latach 1952–1965 (emerytura) pracownicy Towarzystwa Naukowego w Toruniu, zmarłej na chorobę poobozową, pochowanej (wraz ze zmarłą w 1978 córką) tamże na cmentarzu przy ul. Wybickiego.
