CAROLINA
| < Poprzednie | Następne > |
CAROLINA, właściwie Constitutio Criminalis Carolina lub Die peinliche Gerichtsordnung Kaiser Karls V., ustawa kryminalna uchwalona w 1532 przez sejm Rzeszy w Ratyzbonie na wniosek cesarza Karola V (stąd potoczna nazwa). Kodyfikację oparto na karno-prawnych artykułach Zwierciadła saskiego (Sachsenspiegel), ordynacjach kryminalnych Rzeszy z końca XV wieku, a bezpośrednio na Constitutio Criminalis Bambergensis z 1507. Powodem uchwalenia Carolina były nasilające się żebractwo i włóczęgostwo na terenie Rzeszy (związane z rewolucją cen w Europie po odkryciach geograficznych), niepokoje w państwach niemieckich, wojna chłopska w latach 1524–1525.
Cechy charakterystyczne: 1) ściganie czynów kryminalnych z urzędu, a nie z powództwa prywatnego, 2) wprowadzenie tzw. procesu inkwizycyjnego, czyli konieczności przyznania się oskarżonego do zarzutów, jako koronnego dowodu w procesie kryminalnym, co spowodowało wzrost roli tortur podczas przesłuchań, 3) uporządkowanie katalogu kar za przestępstwa (np. kara powieszenia na szubienicy za kradzież, łamanie kołem za morderstwo, spalenie na stosie za uprawianie czarów), 4) łatwość korzystania z ustawy – ordynacja zawierała tylko artykuły prawa karnego procesowego i materialnego, zredagowane zwięźle i przejrzyście.
Carolina, jako przeznaczona dla państw Rzeszy, w XVI–XVIII wieku była w Gdańsku (nie należał do Rzeszy) stosowana pomocniczo. Przyjęto doktrynę karno-prawną, natomiast nie znalazły akceptacji niektóre formy kary śmierci, jak utopienie za dzieciobójstwo (w Gdańsku dzieciobójców ścinano mieczem), ćwiartowanie. O stosowaniu niektórych przepisów Caroliny w Gdańsku świadczy umieszczenie w inwentarzu książek i pism zgromadzonych w sali sądu ławniczego z końca XVII wieku komentarzy niemieckiego jurysty J.C. Glasseniusa do tejże ordynacji oraz powoływanie się gdańskiego uczonego i wydawcy prawa chełmińskiego Michaela Christopha Hanowa na Carolinę w komentarzu i przypisach do karno-prawnych artykułów edycji ustawy (druk w 1745). (zob. sądownictwo w Gdańsku).
