CSOMBOR MÁRTON, pastor, podróżnik
| < Poprzednie | Następne > |
MÁRTON CSOMBOR (Martinus Csomber, Czomber Márton, Szepsi Csbombor Márton, Martinus Szepsi Ungarus) (1595 Szepszi, Węgry (obecnie Moldava nad Bodvou, Słowacja) – 1622 Varannó, Węgry (obecnie Vranov nad Topľou, Słowacja)), szlachcic węgierski, pastor, podróżnik, autor pierwszej węgierskiej książki podróżniczej. W latach 1607-1609 uczył się języka niemieckiego w Késmárku (obecnie Kežmarok, Słowacja). W 1611 odbył podróż do Nagybánya (obecnie Baia Mare, Rumunia), gdzie przez dwa lata uczył się łaciny i greki.
15 V 1616 udał się piechotą z Eperjes w podróż do Gdańska, po drodze zwiedzał polskie miasta. W Gdańsku w czerwcu 1616 zapisał się do Gimnazjum Akademickiego. Przebywał w mieście do 21 I 1617, kiedy udał się w dalszą podróż do Braniewa, następnie przez Prusy powrócił do Gdańska, 29 IV 1617 w Gimnazjum Akademickim pod opieką Adriana Paulego prowadził Fizyczny dyskurs na temat metali (Disputatio physica de metallis). Następnie udał się w dalszą podróż po Europie, kolejno odwiedził Danię, Holandię, Anglię, Francję, Niemcy i Czechy. W sierpniu 1618 powrócił w rodzinne strony, pod koniec roku został dyrektorem szkoły w Szepszi. Zaniedbując obowiązki zajmował się pisaniem książki o swoich podróżach po Europie. W 1619 wyświęcony na pastora, wiosną 1620, po zwolnieniu ze stanowiska dyrektora w Szepszi, przeniósł się do pobliskiej Telkibányi, gdzie ukończył i wydał w Kassa (obecnie Koszyce) swój dziennik podróży Europica Varietas, w którym znalazł się dość wierny, pierwszy znany literacki opis Gdańska. Jeszcze w tym samym roku został nauczycielem i opiekunem Ferenca Nyáry, późniejszego kapitana huzarów i królewskiego gubernatora (főispán) komitatu (odpowiednik województwa) Hont. Ukończył pracę nad kolejną książką Udvari Schola, wydaną już po jego śmieci. Zmarł podczas epidemii cholery w 1622.
Był bystrym obserwatorem i osobą o zacięciu literackim. W dzienniku podróży odnotował wiele interesujących faktów dotyczących zwiedzanych obiektów: katolickich kościołów, Ratusza Głównego Miasta, Wielkiej Zbrojowni, Dworu Artusa oraz panujących zwyczajów. Ciekawe jest jego stwierdzenie, iż „lud tutejszy takim odznacza się sknerstwem, że nawet od dziadów proszalnych ściąga podatki”. Zwrócił też uwagę na Grodzisko, które według ówczesnych gdańskich historyków było najstarszą siedzibą gdańskiego grodu.
Fragmenty Europica Varietas w języku polskim ukazały się w czasopiśmie "Ziemia" w 1911, w serii artykułów Węgra z pochodzenia, dr. Adriana Diveky Z podróży Węgrów w Polsce, w 1961 ukazało się tłumaczenie fragmentów dziennika Mártona Csombora podróż po Polsce, w 2013 Oficyna Gdańska opublikowała wyciąg z tego tłumaczenia Martona Csombora podróż do Gdańska.
Bibliografia:
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 101.
Martona Csombora podróż po Polsce, tłum. Jan Ślaski, Warszawa 1961
Martona Csombora Podróż do Gdańska, tłum. Jan Ślaski, Oficyna Gdańska 2013
Mierzwa Edward, Martona Csombora podróż po Polsce Rocznik Lubelski, 9, 1966, s. 393–395
Mularczyk Jerzy, Nauczyciela węgierskiego podróż po Polsce Śląsk, 8, Katowice 2020, nr 10, s. 50–52
Szalai Attlia, Polonica Varietas. Śladami Mártona Szepsi Csombora po 400 latach. Szepsi Csombor Márton nyomában 400 év mln, tłum. Teresa Worowska, Budapeszt 2016
