SCHOPENHAUER ARTHUR, filozof, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
ARTHUR SCHOPENHAUER (22 II 1788 Gdańsk – 20 IX 1860 Frankfurt nad Menem), filozof, patron gdańskiej ulicy. Wnuk Andreasa Schopenhauera, syn Heinricha Florisa (1747 Gdańsk – kwiecień 1805 Hamburg), od 19 XII 1780 posiadającego obywatelstwo Gdańska, m.in. w 1784 nabywcy (od Karla Friedricha Gralatha) kamienicy przy Heilige-Geist-Gasse 114 (ul. św. Ducha 47), w latach 1784-1793 dzierżawcy Dworu III w Oliwie, i poślubionej 16 V 1785 w kościele Wszystkich Bożych Aniołów w Gdańsku Johanny. Jego ojcem chrzestny był Wilhelm Ernst Soermanns.
W 1793 wraz z rodzicami wyjechał z Gdańska do Hamburga. Dla wprawy w nauce języków obcych dwa lata przebywał u krewnych w Hawrze, następnie podróżował z ojcem i matką (z która nie miał dobrych kontaktów) po Anglii. Przygotowywany do zawodu kupca, w zamian za obietnicę podjęcia w tym kierunku nauki, otrzymał środki na podróż po Francji, Szwajcarii i Austrii. W 1804 odbył krótką praktykę handlową w Gdańsku u Jakoba Kabruna, następnie uczył się zawodu kupca w Hamburgu. Po osiągnięciu pełnoletności odsprzedał rodzinie swoją część gdańskiego majątku, z otrzymanych pieniędzy finansował studia medyczne (głównie psychologię oraz psychopatologię) w Getyndze i studiowanie filologii klasycznej w Berlinie. Od 1813 doktor (Jena), na podstawie pracy Poczwórne źródło twierdzenia o podstawie dostatecznej (wyd. polskie 1904). W 1819 wydał swoje główne dzieło Die Welt als Wille und Vorstellung (Świat jako wola i wyobrażenie), na podstawie którego w 1820 habilitował się w Berlinie. Tam też przez semestr pracował jako docent na uniwersytecie, po konflikcie z ówczesnym rektorem, Georgiem Wilhelmem Heglem, zawiesił zajęcia. Przez kolejne dwa lata przebywał we Włoszech, po powrocie do Berlina kontynuował badania i rozważania filozoficzne, nie prowadząc już dydaktyki.
W 1831, w czasie epidemii cholery w Berlinie, wyjechał do Frankfurtu nad Menem, gdzie do końca życia pracował naukowo, nie wiążąc się z żadną uczelnią. Wydał kolejne prace, m.in. O wolności woli ludzkiej (1839), O podstawie moralności (1840), dwa tomy artykułów i przyczynków (1851). Jako filozof i myśliciel głosił programowy ahistoryzm i prezentował skrajnie pesymistyczny pogląd na świat. W pracach rozważał problemy i zagadnienia wolności oraz odpowiedzialności moralnej jednostki, zła moralnego, zajmował się rozbieżnością między rzeczywistością a ideałami moralnymi. W Eseju o kobietach dał wyraz swojej niechęci do płci przeciwnej, był zaś miłośnikiem psów. Po początkowym nikłym odbiorze jego prac, przełom nastąpił w 1853, kiedy w Anglii okrzyknięty został najwybitniejszym filozofem niemieckim. Jego poglądy wywarły wielki wpływ na kształtowanie osobowości i poglądów wybitnego przedstawiciela niemieckiej filozofii 2. połowy XIX wieku, Friedricha Nietzschego.
Wielokrotnie powtarzał, że z pochodzenia nie jest Niemcem, lecz gdańszczaninem. W stulecie urodzin na rodzinnej kamienicy przy Heilige-Geist-Gasse 114 (ul. św. Ducha 47) zawieszono tablicę upamiętniającą jego i matkę (odrestaurowana w 1938, nieuszkodzona podczas działań wojennych, zdjęta przez władze polskie w 1945, przechowywana w jednym z gdańskich lapidariów, gdzie była jeszcze w 1949). W ramach obchodów 150. rocznicy urodzin 22 II 1938 w Technische Hochschule Danzig odsłonięto jego popiersie autorstwa Franza Lehmanna-Sigmundsburga. Do 1945 nazwę Schopenhauerweg nosiła obecna ul. Kopernika we Wrzeszczu. Od 16 II 1993 jego imię nosi ulica w Gdańsku- Oliwie. 22 II 2008 na domu przy ul. św. Ducha zawieszono nową tablicę pamiątkową. 23 V 2009 w Parku im. Ronalda Reagana z inicjatywy Fundacji Wspólnota Gdańska odsłonięto poświęconą mu rzeźbę, autorstwa Bolesława Marschalla, jako część wystawy stałej "Wielcy Gdańszczanie" (trzy głazy: dolny najmniejszy jako postument, środkowy z wyrytym torsem, górny z twarzą bohatera). Od 18 II 2011 jego imię nosi gdański tramwaj typu Pesa Swing 120NaG nr 1016. W 2014, z inspiracji Stowarzyszenia „Nasz Gdańsk”, zawiązał się w Gdańsku społeczny komitet budowy poświęconego mu pomnika (model wykonał społecznie Gennadij Jerszow), projekt upadł w 2016 po opiniach, że skoro opuścił Gdańsk w młodym wieku, to nie da się przedstawić jego dorosłej postaci w związku z miastem.
