TILGNER DAMAZY JERZY, profesor Politechniki Gdańskiej, patron ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
DAMAZY JERZY TILGNER (26 XI 1904, Miejska Górka, rejencja poznańska – 19 II 1997 Sopot), profesor Politechniki Gdańskiej (PG), patron gdańskiej ulicy. Syn kupca Hieronima i Kazimiery z domu Wolańskiej. Dzieciństwo spędził w Berlinie, gdzie ojciec prowadził firmę wysyłkową. Absolwent Gimnazjum Męskiego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, studiował technologię rolną na tamtejszym uniwersytecie, po których podjął prace jako instruktor gorzelnictwa. Odbył praktykę na uniwersytecie w Berkeley (USA), pracował w Niemczech (wytwórnia konserw i przetworów żywnościowych). Od 1932 doktor, jeden z twórców centralnego inspektoratu standaryzacji i eksportu wyrobów polskiego przemysłu mięsnego. W 1932–1934 pracował w Państwowym Instytucie Eksportowym. Jednocześnie uprawiał wioślarstwo, był członkiem klubów KW 04 Poznań i WTW Warszawa (1933–1939), w latach 1928–1935 był pięciokrotnym Mistrzem Polski.
Podczas II wojny światowej działał (pseudonim Jaromir) w Stronnictwie Pracy (SP). Pracując jako konsultant w fabryce marmolady i sztucznego miodu „Woka”, na zlecenie Armii Krajowej prowadząc analizę składu żywności, która w ramach przydziału kartkowego była wręczana Polakom. Wykładał ekonomię na Tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich w Warszawie. W jego mieszkaniu na Saskiej Kępie mieścił się jeden z punktów kontaktowych Delegatury Rządu na Kraj. Od marca 1943 do lipca 1944 wchodził w skład II batalionu Armii Krajowej „Odwet”.
W 1945 był pełnomocnikiem SP w województwie pomorskim, wszedł w skład Krajowej Rady Narodowej, z jej ramienia w okresie 1947–1952 poseł na Sejm, w 1947–1949 wiceprezes Stronnictwa Pracy, później bezpartyjny. Mieszkał w Bydgoszczy, zorganizował i kierował do 1947 Instytutem Technologii Rolnej i Żywnościowej. W latach 1947-1949 był prezesem Polskiego Związku Towarzystw Wioślarskich. Jednocześnie pracował na Wydziale Agrotechnicznym PG. Na Wydziale Chemicznym PG zorganizował Katedrę Technologii Zwierzęcych Produktów Spożywczych. Od 1947 doktor habilitowany, od 1960 profesor zwyczajny.
Autor wielu prac, między innymi (z Tadeuszem Chrząszczem) Wędliny wileńskie (1937), Wpływ denaturacji cieplnej na wytrzymałość mechaniczną i konsystencję tkanki zwierzęcej (na przykładzie śledzia bałtyckiego) (w języku angielskim, 1967), Wytrzymałość mechaniczna świeżego śledzia bałtyckiego (w języku angielskim, 1967). Twórca szkoły naukowej technologii i analizy żywności (tzw. Szkoła Tilgnera).
W wyniku wydarzeń marca 1968 (mimo, że nie miał korzeni żydowskich) usunięty z PG za krytykę, w przejętym przez Urząd Bezpieczeństwa prywatnym liście, polityki Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wobec Izraela i państw arabskich i wyrażoną w nim satysfakcję z powodu szybkiego zwycięstwa armii izraelskiej w tzw. wojnie sześciodniowej. Z polecenia prokuratora wojewódzkiego Jana Miklasa sprawę przekazano do rzecznika dyscyplinarnego PG Jerzego Sielskiego i I sekretarza Komitetu Uczelnianego PZPR Józefa Burzyńskiego, który po myśli partii referował ją na posiedzeniu Komitetu Uczelnianego PZPR 18 XII 1967. Po wnioskach KU PZPR i powołanej przez rektora Władysława Boguckiego specjalnej komisji pod przewodnictwem profesorów Stanisława Szymborskiego, Józefa Więckowskiego i Józefa Rybickiego, podczas posiedzenia Senatu PG 3 I 1968 jego członkowie (za wyjątkiem dziekana Wydziału Chemicznego Ignacego Adamczewskiego) głosowali za zawieszeniem "oskarżonego" w prawach pracownika. Po obniżeniu mu uposażenia, w czerwcu 1968 zwolniony został z pracy na PG. Próbę rehabilitacji pracownicy PG podnieśli w 1981, doszło do niej w 1986, władze PG w 1991 nadały mu godność doktora honoris causa.
W latach 1957–1992 był członkiem Komitetu Technologii i Chemii Żywności Polskiej Akademii Nauk. Należał do Gdańskiego Towarzystwa Naukowego, był odznaczony między innymi Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Armii Krajowej. Żonaty z Haliną z domu Hauffe (3 I 1909 – 6 II 1988), językoznawczynią i tłumaczką, ojciec Małgorzaty (ur. 10 IV 1937), malarki, i Iki, programistki komputerowej. Pochowany na cmentarzu komunalnym w Sopocie. Od 29 XII 1999 jego imię nosi jedna z gdańskich ulic na Chełmie.
