ZERNECKE HEINRICH, burmistrz Gdańska
| < Poprzednie | Następne > |
HEINRICH ZERNECKE (17 X 1709 Toruń – 30 VII 1775 Wrzeszcz), burmistrz Gdańska. Pochodził z rodziny wywodzącej się z Bergen na Rugii. Pradziadek Martin był kowalem i rajcą w Bergen, dziadek Johann (1620–1703) w 1652 wpisany został do księgi miejskiej w Toruniu jako kupiec zbożowy, w 1678 został ławnikiem, następnie rajcą. Z czterech jego synów najstarszy Samuel (1657–1726) w 1682 otrzymał kupieckie obywatelstwo Gdańska, zmarł bezpotomnie, pochowany został w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP).
Ojcem Heinricha był Jacob Heinrich (18 XI 1672 Toruń – 29 X 1741 Gdańsk), ósme dziecko Johanna i Christine, córki rajcy toruńskiego Johanna Moellera, uczeń gimnazjum w Toruniu i Lesznie, w lipcu 1692 zapisany do najstarszej klasy (primy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, w Toruniu od 1700 sekretarz miejski, od 1706 ławnik, w 1712 sędzia, od 1713 rajca, od 1720 burmistrz. W wyniku tzw. tumultu toruńskiego (zamieszki między protestantami a katolikami) z 16 VII 1724 został skazany na śmierć (wraz z drugim burmistrzem protestanckim Johannem Gottfriedem Rösnerem i 12 mieszczanami) przez sąd powołany przez króla polskiego Augusta II. Ułaskawiony, za wstawiennictwem komisarza królewskiego i wojewody chełmińskiego Jana Zygmunta Rybińskiego oraz jezuitów toruńskich, został ułaskawiony. 30 XII 1724 wyjechał do Gdańska, gdzie mieszkał aż do śmierci. Pochowany został w kaplicy św. Michała w kościele NMP, kantatę pogrzebową na jego cześć skomponował Johann Balthasar Christian Freislich, kazanie pogrzebowe wygłosił pastor Gottlieb Richter (ukazało się drukiem w 1742 z życiorysem zmarłego, opracowanym przez pastora Johanna Beniamina Dragheima). Jego od 1 V 1702 żoną i matką Heinricha była Konstantia Concordia Stannicke (1678–1757), córka kupca Mathiasa Stannickego (25 IX 1635 Bergen na Rugii – pochowany 14 II 1713 w kościele NMP pod płytą kamienną nr 209 z herbem, zakupioną w 1699) i poślubionej 19 II 1674 w Gdańsku Esther (6 VI 1639 Gdańsk – pochowana 20 V 1704 w grobie męża), córki Johanna Meinertsa (Meinertz). Specjalny utwór gratulacyjny z tej okazji wydrukował w Toruniu Paul Pater. Brat Concordii Ester (ur. i zm. 1703), Renaty Concordii (1704–1707), Johanny Dorothei (1707–1709), Katheriny (1714–1717) i Jacoba (1719–1741).
Naukę rozpoczął w Gimnazjum Toruńskim, 20 IV 1725 zapisany został do przedostatniej klasy (secundy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. W 1730 studiował prawo na uniwersytecie w Lipsku, w 1731 w Wittenberdze. W 1733 odbył podróż edukacyjną po Niderlandach, był w Bremie, Amsterdamie, Haarlemie, Hadze, Lejdzie, Rotterdamie, w Delft, szczegóły opisał w specjalnym dzienniku podróży. Do Gdańska powrócił 9 X 1733. Za 6000 florenów między 11 a 25 I 1736 dopełnił formalności związane z nabyciem kupieckiego obywatelstwa Gdańska w kwartale Wysokim, którego mistrzem został w 1744. Jednocześnie w latach 1736–1744 był przewodniczącym rady przy kościele i szpitalu Zbawiciela, a 1744–1746 przy kościele NMP. Od 1746 był ławnikiem, od 1753 pełnił funkcję conseniora. W 1758 został rajcą, w 1762 komisarzem artylerii, a w 1764 z ramienia Rady Miejskiej sędzią. Od 1768 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1769, drugiego w 1768, czwartego w 1770, trzeciego zaś najdłużej, bo przez pięć kolejnych lat: w 1771, 1772, 1773, 1774, 1775 (co było dość wyjątkowe w strukturze gdańskich urzędów burmistrzowskich). W 1770 pełnił również obowiązki burgrabiego królewskiego w Gdańsku.
Z racji sprawowanych urzędów wchodził w skład wielu komisji i delegacji. M.in. w czerwcu 1765 był, obok Karla Ludwiga Ehlera i syndyka Gottfrieda Lengnicha, członkiem komisji do przeprowadzenia kontroli wszystkich gdańskich szkół. Efektem tych prac była między innymi negatywna ocena Gimnazjum Akademickiego. Na podstawie tego raportu gdańskie Kolegium Szkolne ustaliło w 1766 relacje między szkołami parafialnymi. Najwyższe miejsce przyznano szkołom przy NMP, św. Jana oraz św. Piotra i Pawła. Jako burmistrz był przede wszystkim konfrontowany z zakusami Prus w stosunku do Gdańska, które w swej konsekwencji doprowadziły do I rozbioru Polski.
Pozostawił po sobie dziennik z okresu edukacji akademickiej i odbytych w latach 1730–1733 peregrynacji po Europie oraz opracowaną przez siebie historię rodziny. Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy ożenił się 28 II 1736 w kościele NMP z Eleonorą Konstantią (1 IX 1714 – 19 II 1749), córką gdańskiego burmistrza Johanna Wahla, matką jego pięciorga dzieci. Po raz drugi 7 IV 1750 w tym samym kościele ożenił się z Christiną Benigną (15 V 1723 – 6 VII 1762), córką rajcy Valentina Schlieffa, matką jego czwórki dzieci. Ojciec 1/ Johanna Heinricha (1737–1745), 2/ Karla Jakoba (1742–1746), 3/ późniejszego burmistrza Daniela Andreasa, 4/ Valentina Heinricha, 5/ Jakoba Gabriela (1755–1813), 31 VIII 1775 zapisanego do przedostatniej klasy (secundy) gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 16 VII 1798 posiadającego obywatelstwo Gdańska jako tzw. Bürger-Kind, żonatego z Marią Reginą Bauer (1753–1806), 6/ Samuela (ur. i zm. 1762) oraz córek 7/ Eleonory Concordii (1738–1805) od 28 II 1757 żony gdańskiego rajcy Johanna Gabriela Schmidta (1729 Gdańsk – 1781 Gdańsk) (zob. Johann Heinrich Schmidt), 8/ Adelgundy Henrietty (1749–1791) żony gdańskiego ławnika Johanna Rennera (18 VII 1737 Gdańsk – 28 IV 1782 Gdańsk), syna burmistrza Johanna Rennera, i 9/ Dorothy Benigny (1752–1814), żonay gdańskiego rajcy Heinricha Gottfrieda Meyera.
Według pochodzącego z Gdańska toruńskiego pastora Johanna Jacoba Haselaua zmarł w swojej posiadłości w zajmowanym wówczas przez Prusaków Wrzeszczu, nocą jego ciało przewieziono do Gdańska, płacąc dukata za otwarcie granicznego szlabanu. Pochowany został w kościele NMP 22 VIII 1775, kantatę pogrzebową skomponował Friedrich Christian Samuel Mohrheim. Jego portret (z charakterystycznym guzem na czole) namalował Jacob Wessel.
Bibliografia:
Księga przyjęć do prawa miejskiego w Gdańsku 1536–1814, wyd. Andrzej Groth, Ewa Łączyńska-Bartoszek, Dariusz Kaczor, Gdańsk 2019, t. VI, s. 308; t. VII, s. 387.
Księga wpisów uczniów Gimnazjum Gdańskiego 1580–1814, wyd. Zbigniew Nowak i Przemysław Szafran, Warszawa–Poznań 1974, s. 260, 309, 357.
Weichbrodt Dorothea, Patrizier, Bürger, Einwohner der Freien und Hansestadt Danzig in Stamm- und Namentafeln vom 14.–18. Jahrhundert, Klausdorf–Schwentine 1986–1992, Bd. 5, 283.
Zdrenka Joachim, Urzędnicy miejscy Gdańska w latach 1342–1792 i 1807–1814, t. II, Gdańsk 2008, s. 382–383.
