STOCZNIA GDAŃSKA. WĘGLOWCE I MASOWCE SERII B31

< Poprzednie

Następne >

Błąd przy generowaniu miniatury Chyba brakuje pliku /home/fundacjagdansk/domains/fundacjagdanska.hostingsdc.pl/public_html/images/6/6c/Statek_Primorsk.jpg

Węglowiec B31/IV/44 „Primorsk” w Stoczni Gdańskiej

WĘGLOWCE I MASOWCE SERII B31 o nośności 5000 DWT (nośność czterech pierwszych wynosiła 4800 DWT) budowane były w Stoczni Gdańskiej w latach 1950–1961. Były to jednostki handlowe przeznaczone do transportu ładunków masowych, tj. takich, które nie mogą być policzone (np. węgiel, ruda, słód, drewno, zboże oraz ich kombinacje). Statki nazywano „trampami”, gdyż stanowiły pośrednią formę pomiędzy drobnicowcem a masowcem, zaś w eksploatacji nie pływały w żegludze regularnej (liniowej) – jednostki nie posiadały ustalonej trasy i woziły ładunki pomiędzy portami, zgodnie z zapotrzebowaniem armatora. Były następcami masowców serii B30, zwanych potocznie od nazwy pierwszego z nich „sołdkami”. Statki serii B31 w niewielkim stopniu różniły się warunkami eksploatacji oraz funkcjonowania załogi od swoich poprzedników.

Projekt serii B31 został wykonany przez specjalistów Centralnego Biura Konstrukcji Okrętowych pod kierunkiem Jerzego Pacześniaka oraz Brunona Raciniewskiego. Wstępne prace nad projektem masowca o nośności 5000 DWT rozpoczęły się już w 1946.

Jednostka typu B31 to statek z jednym ciągłym pokładem, jednośrubowy o konstrukcji nitowanej, w części spawanej. Większość kadłubów wybudowano na pochylniach Wydziału K-3 (Wydział Montażu Kadłubów „B”), którego kierownikiem był Jerzy Waleron (19 VI 1921 – 16 XII 1976) pod nadzorem Zdzisława Pieńkawy. Niewielką część wybudowano na Wydziale K-2 (Wydział Montażu Kadłubów „A”), którym na początku lat 50. kierował Edmund Szłapka (4 X 1917 – 18 III 1989). Kadłuby jednostek s/s „Aleksandr Terekhin” (B31/IX/65) oraz s/s „Yelets” (B31/IX/68) montowano na płaskiej pochylni A-1 Wydziału K-2 (Wydział Montażu Kadłubów „A”). Z uwagi na konstrukcję pochylni najpierw zmontowane kadłuby ściągnięto na specjalnych wózkach przy pomocy kabestanu na pływający dok, który stanowił przedłużenie pochylni, a następnie zwodowano (potocznie: wydokowano). W kolejnych latach w podobny sposób wodowano drewnowce serii B514 oraz serii B45.

Maszynownia znajdowała się na śródokręciu. Statek posiadał cztery ładownie; dwie przed i dwie za siłownią. Całkowita pojemność ładowni wynosiła 6392 m³. Zastosowano pokrywy szerokich luków typu „MacGregor”. Był wyposażony w dwa maszty zdwojone oraz dwa pojedyncze, osiem bomów o udźwigu po pięć oraz dwie i pół tony, a także jeden bom ciężki o udźwigu 25 ton z wysięgiem 15 metrów. Posiadał osiem parowych wind ładunkowych. Statki miały długość 108,25 m; szerokość na wręgach – 14,60 m; wysokość pokładu górnego – 8,00 m; zanurzenie do znaku ładunkowego – 6,64 m. Były to statki parowe, których napęd stanowiła jedna maszyna parowa tłokowa, podwójnego rozprężania (system Christiansen-Mayer), typu MP-9,5 o mocy 1850 KM przy 120 obrotach na minutę wraz z turbiną TP9.5 na parę odlotową, co w sumie dawało moc 2500 KM. Silnik dostarczyły Zakłady Urządzeń Technicznych "Zgoda" w Świętochłowicach, natomiast turbinę Zakłady Mechaniczne im. gen. Świerczewskiego „Zamech” w Elblągu. Parowce rozwijały prędkość do 11,5 węzła, natomiast zasięg pływania wynosił 5000 mil morskich.

Załoga liczyła 34 osoby. Na statkach przewidziano dziewięć miejsc dla pasażerów. W trakcie prac nad serią znacznie skrócono cykl produkcji. Pierwszy parowiec budowano przez blisko dwa lata (21 miesięcy), końcowe zdawano po 7–10 miesiącach od położenia stępki. Świadczyło to o szybkim opanowaniu przez pracowników Stoczni kolejnych etapów produkcji, szczególnie w zakresie budowy kadłubów. Wolniej przebiegało ich wyposażanie, co prowadziło do spiętrzenia prac. Problemem były także nieterminowe, a niekiedy wadliwe dostawy oprzyrządowania przez kooperantów.

W Stoczni Gdańskiej przez 10 lat wybudowano 87 jednostek typu B31 w siedmiu wariantach oraz jeden kadłub, który został przekazany do wyposażenia do Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni. Na zlecenie Polskich Linii Oceanicznych jeden z węglowców został przeprojektowany na drobnicowiec (zachowano kształt kadłuba, ładownie przystosowano do transportu drobnicy oraz zmieniono napęd z parowego na spalinowy). Stępkę położono 27 IV 1959, wodowanie miało miejsce 2 IX 1957. Po przekazaniu kadłuba do Gdyni otrzymał on numer budowy 511/101. 8 XII 1958 drobnicowiec przekazano polskiemu armatorowi jako s/s „Monte Cassino”. Wchodzi on do dorobku gdyńskiej stoczni. 19 VI 1981 statek został sprzedany greckiemu armatorowi i pływał pod nazwą „Solidarity”.

73 jednostki były węglowcami (nr B31/1-73); 14 statków w wariancie X klasyfikowano jako masowce (nr B31/201-214). Zostały one wybudowane w oparciu o ten sam projekt Jerzego Pacześniaka, ale dostarczone kupującym jako masowce. Funkcję głównego inżyniera budowy statków serii B31 w wariancie X pełnił Bronisław Pawłowski.

Trzy węglowce serii B31 przekazano polskiemu armatorowi (Polska Żegluga Morska), 62 radzieckiemu Sudoimportowi, siedem – Chińskiej Republice Ludowej (Chipolbrok), a jeden – Albanii. Z kolei spośród 14 masowców 12 statków zakupiła Brazylia, dwa Zjednoczona Republika Arabska (Egipt i Syria). Statek B31/IX/73 był ostatnim serii, budowanym na zamówienie Albanian State Shipping. Wodowanie odbyło się 8 IV 1961, jednostce nadano imię s/s „Vlora”, szybko przemianowaną na s/s „Avni Rusteni”. Jednak Albańczycy, niezadowoleni ze współpracy oraz jakości montowanego wyposażenia, zerwali umowę z Centromorem. Finalnie węglowiec zasilił flotę Polskiej Żeglugi Morskiej. Początkowo miał nosić nazwę s/s „Wałbrzych”, wobec sporu o nazwę między komitetami PZPR z Zielonej Góry i Wałbrzycha, decyzją władz centralnych otrzymał nazwę s/s „Zielona Góra”.

Obok trawlerów rybackich serii B10 oraz drewnowców serii B45, seria B31 była jedną z najdłuższych w historii zakładu. Statki były budowane według przepisów Lloyd’s Register of Shipping, pod nadzorem Polskiego Rejestru Statków oraz jego radzieckiego odpowiednika. Prototypowym statkiem serii B31 był s/s „Donbass” i był to pierwszy po II wojnie światowej pełnomorski statek całkowicie zaprojektowany i zbudowany w Polsce.

W 1952 grupa konstruktorów i budowniczych w składzie Wacław Czarnowski, Ryszard Kamiński, Jerzy Pacześniak, Sławomir Peszkowski, Stefan Przybylski, Paweł Papke, Bronisław Raciniewski oraz Mieczysław Witkowski otrzymała Nagrodę Państwową zespołową I stopnia za zaprojektowanie i wykonanie prototypu węglowca B31. Serią, która nastąpiła po węglowcach B31, były „dziesięciotysięczniki” typu B54. MTO

Węglowce typu B31 (5000 DWT) wybudowane w Stoczni Gdańskiej w latach 1950-1961

Numer	Nazwa	Położenie stępki	Wodowanie	Oddany do użytku	Zamawiający	Kraj	Matka chrzestna
B31/I/1	„Donbass”	9 XI 1950	17 XI 1951	21 VII 1952	Sudoimpor	ZSRR
B31/I/2	„Kuzbass”	12 III 1951	12 II 1952	6 XII 1952	Sudoimpor	ZSRR
B31/I/3	„Vorkuta”	7 V 1951	31 VII 1952	20 XII 1952	|Sudoimpor	ZSRR
B31/I/4	„Novaya Zemlya”	7 V 1952	21 V 1953	31 X 1953	Sudoimpor	ZSRR
B31/II/5	„Cheremkhovo”	7 XII 1951	4 IV 1953	27 IX 1953	Sudoimpor	ZSRR
B31/II/6	„Kemerovo”	26 II 1952	14 VII 1953	15 XII 1953	Sudoimpor	ZSRR
B31/II/7	„Kadiyevka”	26 II 1952	27 IX 1953	24 XII 1953	Sudoimpor	ZSRR
B31/II/8	„Astrakhan”	1 VI 1953	5 XII 1953	10 III 1954	Sudoimpor	ZSRR
B31/II/9	„Saratov”	24 VI 1953	8 III 1954	9 VI 1954	Sudoimpor	ZSRR
B31/II/10	„Shakhty”	20 VIII 1953	30 III 1954	29 VI 1954	Sudoimpor	ZSRR
B31/II/11	„Szczecin”	29 X 1953	26 V 1954	13 XII 1954	Polska Żegluga Morska	Polska
B31/II/12	„Gdynia”	10 I 1954	26 VI 1954	23 XII 1954	Polska Żegluga Morska	Polska
B31/III/13	„Petropavlovsk Kamchatskiy”	5 IV 1954	29 VII 1954	30 VI 1955	Sudoimport	ZSRR
B31/III/14	„Ulyanovsk”	8 IV 1954	11 IX 1954	12 VII 1955	Sudoimport	ZSRR
B31/III/15	„Marite Melnikayte”	1 VI 1954	25 X 1954	27 VIII 1955	Sudoimport	ZSRR
B31/III/16	„Bataysk”	8 VII 1954	26 XI 1954	14 XI 1955	Sudoimport	ZSRR
B31/III/17	„Molotovsk”	6 VIII 1954	3 I 1955	30 IX 1955	Sudoimport	ZSRR
B31/III/18	„Novy Sibir”	18 IX 1954	1 III 1955	30 VI 1955	Sudoimport	ZSRR
B31/III/19	„Magadan”	30 X 1954	29 III 1955	25 X 1955	Sudoimport	ZSRR
B31/III/20	„Severnaya Zemlya”	8 XII 1954	28 IV 1955	18 X 1955	| Sudoimport	ZSRR
B31/III/21	„Svir”	13 I 1955	31 V 1955	6 XII 1955	Sudoimport	ZSRR
B31/III/22	„Anadyr”	8 III 1955	30 VI 1955	21 XII 1955	Sudoimport	ZSRR
B31/III/23	„Radom”	5 IV 1955	4 VIII 1955	31 XII 1955	Chipolbrok	Chińska Republika Ludowa
B31/III/24	„Łódź”	9 V 1955	3 IX 1955	31 XII 1955	Chipolbrok	Chińska Republika Ludowa
B31/III/25	„Kalisz”	6 VI 1955	8 X 1955	13 III 1956	Chipolbrok	Chińska Republika Ludowa
B31/III/26	„Adam Mitskevich”	5 VII 1955	12 IX 1955	1 V 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/27	„Vladimir Arsenyev”	8 VIII 1955	3 XII 1955	28 V 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/28	„Mikhail Lazarev”	10 IX 1955	10 IX 1955	23 VI 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/29	„Vitus Bering”	14 X 1955	3 III 1956	30 VI 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/30	„Aleksey Chirikov”	15 XI 1955	17 III 1956	31 VII 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/31	„Vyacheslav Shishkov”	15 III 1956	6 VI 1956	31 VIII 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/32	„Vasiliy Golovnin”	9 I 1956	30 IV 1956	28 XI 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/33	„Khudozhnik V. Kraynev”	8 III 1956	30 V 1956	30 IX 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/34	„Nikolay Przhevalskiy”	24 III 1956	29 VI 1956	10 XI 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/35	„Stepan Krashennikov”	10 IV 1956	13 VIII 1956	30 XI 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/III/36	„Pyetras Zvirka”	9 V 1956	7 IX 1956	15 XII 1956	Sudoimport	ZSRR
B31/IV/37	„Frombork”	7 VI 1956	29 IX 1956	29 XII 1956	Chipolbrok	Chińska Republika Ludowa
B31/IV/38	„Ostróda”	20 VII 1956	1 XII 1956	28 II 1957	Chipolbrok	Chińska Republika Ludowa
B31/IV/39	„Karwia”	20 VIII 1956	21 XII 1956	30 III 1957	Chipolbrok	Chińska Republika Ludowa
B31/IV/40	„Rozewie”	10 IX 1956	29 I 1957	29 IV 1957	Chipolbrok	Chińska Republika Ludowa
B31/IV/41	„Privodino”	15 X 1956	16 II 1957	31 V 1957	Sudoimport	ZSRR	Zofia Sicińska, gdynianka, Miss Wybrzeża 1957 czytelników „Dziennika Bałtyckiego”
B31/IV/42	„Privolzhsk”	20 XI 1956	19 III 1957	29 VI 1957	Sudoimport	ZSRR
B31/IV/43	„Severomorsk”	5 XII 1956	30 III 1957	26 VII 1957	Sudoimport	ZSRR	Regina Azarewicz, pracownica Wydziału K-3
B31/IV/44	„Primorsk”	5 I 1957	20 IV 1957	31 VIII 1957	Sudoimport	ZSRR	Maria Jakutowicz
B31/IV/45	„Priozersk”	28 I 1957	18 V 1957	31 VII 1957	Sudoimport	ZSRR
B31/IV/46	„Petrovsk”	23 II 1957	15 VI 1957	25 IX 1957	Sudoimport	ZSRR
B31/IV/47	„Podolsk”	3 IV 1957	10 VII 1957	2 X 1957	Sudoimport	ZSRR
B31/IV/48	„Belorussiya”	18 V 1957	11 X 1957	22 XII 1957	Sudoimport	ZSRR
B31/IV/49	„Povolzhye”	18 V 1957	24 IX 1957	30 XI 1957	Sudoimport	ZSRR
B31/VI/50	„Jaan Anvelt”	27 VII 1957	23 XI 1957	20 V 1958	Sudoimport	ZSRR
B31/VI/51	„Juliya Zhemayte”	7 IX 1957	16 XII 1957	28 VI 1958	Sudoimport	ZSRR
B31/VI/52	„Duagava”	5 X 1957	21 I 1958	28 VI 1958	Sudoimport	ZSRR
B31/VI/53	„Salomeya Neris”	31 XII 1957	26 IV 1958	31 VII 1958	Sudoimport	ZSRR
B31/VI/54	„Pervouralsk”	24 I 1958	22 V 1958	12 XI 1958	Sudoimport	ZSRR
B31/VI/55	„Prokopyevsk”	22 III 1958	14 VI 1958	31 X 1958	Sudoimport	ZSRR
B31/VI/56	„Pavlograd”	14 IV 1958	1 VII 1958	4 XII 1958	Sudoimport	ZSRR
B31/VI/57	„Perm”	30 IV 1958	31 VII 1958	20 XII 1958	Sudoimport	ZSRR
B31/IX/58	„Shkiper Gek”	9 IX 1958	21 X 1958	31 III 1959	Sudoimport	ZSRR
B31/IX/59	„Nikolay Boshnyak”	20 VI 1958	19 IX 1958	31 III 1959	Sudoimport	ZSRR
B31/IX/60	„Admiral Sarychev”	24 X 1958	30 I 1959	15 VI 1959	Sudoimport	ZSRR
B31/IX/61	„Ivan Ryabov”	24 XI 1958	7 III 1959	30 VI 1959	Sudoimport	ZSRR
B31/IX/62	„Gorodetskiy”	7 I 1959	11 IV 1959	21 VIII 1959	Sudoimport	ZSRR
B31/IX/63	„Arkhangelsk”	16 II 1959	15 V 1959	30 IX 1959	Sudoimport	ZSRR
B31/IX/64	„Aleksandr Popov"	10 III 1959	11 VI 1959	29 X 1959	Sudoimport	ZSRR	Irena Czyżan, żona brygadzisty-uszczelniacza, pracownika SG od 1947
B31/IX/65	„Aleksandr Terekhin”	6 IV 1959	24 VIII 1959	18 XII 1959	Sudoimport	ZSRR	Zofia Komorowska, maszynistka Wydziału K-2
B31/IX/66	„Aleksandr Baranov”	14 IV 1959	30 VII 1959	30 XI 1959	Sudoimport	ZSRR	Wanda Cieślakowa, żona mistrza Wydziału K-3
B31/IX/67	„Morekhod Kuskov”	22 VIII 1959	30 XI 1959	21 III 1960	Sudoimport	ZSRR	Irena Sperska, pracownica Wydziału K-2
B31/IX/68	„Yelets”	22 XI 1959	17 III 1960	30 VI 1960	Sudoimport	ZSRR	Zofia Zgraja, pracownica Wydziału K-2
B31/IX/69	„Shantar”	6 IV 1960	2 VII 1960	30 IX 1960	Sudoimport	ZSRR	Urszula Klemińska, żona jednego z budowniczych prototypu zbiornikowca serii B70-I/1 „Bauska”
B31/IX/70	„Boshnyakovo”	24 V 1960	15 IX 1960	10 XII 1960	Sudoimport	ZSRR	Krystyna Ziemiańska, żona kierownika Wydziału Obróbki i Prefabrykacji Kadłubów K-1 SG
B31/IX/71	„Velsk”	8 VII 1960	1 X 1960	27 XII 1960	Sudoimport	ZSRR
B31/IX/72	„Durres”	11 X 1960	28 I 1961	30 VI 1961	Albanian State Shipping Enterprise	Albania
B31/IX/73	„Zielona Góra” (pierwotnie „Vlora”, następnie „ Avni Rusteni” oraz „Wałbrzych”)	29 XI 1960	8 IV 1961	21 IX 1961	Polska Żegluga Morska	Polska
MTO

Masowce typu B31 (5000 DWT) wybudowane w Stoczni Gdańskiej w latach 1958–1961

Numer	Nazwa	Położenie stępki	Wodowanie	Oddany do użytku	Zamawiający	Kraj	Matka chrzestna
B31/X/201	„Santo Amaro	31 V 1957	26 IX 1957	15 II 1958	Lloyd Brasileiro	Brazylia	Krystyna de Albuquerque-Manhao, przedstawicielka ambasady Brazylii
B31/X/202	„Santo Andre”	25 VI 1957	31 X 1957	28 II 1958	Lloyd Brasileiro	Brazylia	Celina Jaworska, pracownica Stoczni Gdańskiej
B31/X/203	„Latakia”	6 XI 1957	18 III 1958	31 VII 1958		Zjednoczona Republika Arabska	Radżia Hussein, żona ambasadora egipskiego Cherifa Husseina
B31/X/204	„Yemen”	26 XI 1957	5 IV 1958	20 IX 1958		Zjednoczona Republika Arabska	Irena Rogacka, pracownica Stoczni Gdańskiej
B31/X/205	„Torres”	19 V 1959	5 IX 1959	31 XII 1959	Lloyd Brasileiro	Brazylia
B31/X/206	„Iracema”	15 VI 1959	3 X 1959	24 II 1960	Lloyd Brasileiro	Brazylia	p. Ferreiro, żona admirała Ferreiro, przedstawiciela rządu brazylijskiego ds. zakupu statków w Europie
B31/X/207	„Itapua”	9 IX 1959	16 XII 1959	31 III 1960	Lloyd Brasileiro	Brazylia	Tabajara de Oliveira, żona ambasadora Brazylii w Polsce
B31/X/208	„Leblon”	6 X 1959	28 I 1960	31 V 1960	Lloyd Brasileiro	Brazylia	Zofia Tee, żona kierownika placówki Lloyd’s Register of Shipping w Gdańsku Edwarda Tee
B31/X/209	„Guarnuja”	18 XII 1959	31 III 1960	30 VI 1960	Lloyd Brasileiro	Brazylia	Mary Rose Roxo, żona przedstawiciela armatora brazylijskiego, admirała Alfredo de Oliviero Roxo
B31/X/210	„Icarai”	3 II 1960	3 IV 1960	31 VIII 1960	Lloyd Brasileiro	Brazylia	p. Karczewska, żona dyrektora Centromoru
B31/X/211	„Mosqueiro”	5 V 1960	11 VIII 1960	2 XI 1960	Lloyd Brasileiro	Brazylia	Vilma Bier, żona konsula brazylijskiego
B31/X/212	„Pirambu”	20 VIII 1960	12 XI 1960	4 III 1961	Lloyd Brasileiro	Brazylia	Judyta Jendza (18 III 1936 – 31 X 1979), żona inż. Henryka Jendzy, dyrektora naczelnego Stoczni im. A. Warskiego w Szczecinie
B31/X/213	„Tmbau”	7 IX 1960	8 XII 1960	31 III 1961	Lloyd Brasileiro	Brazylia
B31/X/214	„Boa Viagem”	21 IX 1960	23 XII 1960	23 V 1961	Lloyd Brasileiro	Brazylia
MTO

Bibliografia:
Informacje Tadeusza Deptały, Karola Hajdugi, Zygmunta Tyski.
Deptała Tadeusz, Typy statków ze Stoczni Gdańskiej, Gdańsk 2017 (maszynopis w zbiorach autorki).
Frąckowiak Miłosz, Statki Stoczni Gdańskiej 1947–2013, Gdańsk 2020 (maszynopisu z zasobów Karola Hajdugi w zbiorach autorki).
Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, red. Edmund Cieślak, Gdańsk 1972.
Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Koch, Jakub Kufl, Wojciech Polak, Przemysław Ruchlewski, Magdalena Staręga, Andrzej Trzeciak, Gdańsk 2018.
Jarecki Edward, Stocznia Gdańska im. Lenina. Życie społeczno-polityczne w latach 1945–1984, Warszawa 1985.
Reference list. List of ships built in the years 1949–1994, up to 31 August 1994 (zestawienie uzupełnione wykazem jednostek wybudowanych do czasu upadłości Stoczni Gdańskiej).
Wojciechowski Henryk, Stocznia Gdańska. Fakty i liczby, Gdańsk 1968.

br/>