STOCZNIA GDAŃSKA. DROBNICOWCE SERII B54
| < Poprzednie | Następne > |
DROBNICOWCE SERII B54. Polskie statki handlowe, popularnie zwane dziesięciotysięcznikami (od nośności około 10 000 ton, pojemność 6700 RT), drobnicowce typu B-54, budowane w Stoczni Gdańskiej w latach 1955–1963. Przeznaczone były do przewozu drobnicy (m.in. ziarna, wełny). Jednostka typu B54 była statkiem jednośrubowym. Nadbudówka ze wszystkimi pomieszczeniami osobowymi znajdowała się na śródokręciu. Statek posiadał pięć ładowni, trzy za nadbudówką, a dwie przed (w zależności od wersji łącznie od 16000 m³ do 19500 m³) wraz z urządzeniami przeładunkowymi, na wypadek gdyby nie posiadał ich port docelowy. W ich skład wchodziły jeden bom ciężki o udźwigu 50 ton (przy ładowni II) i jeden o udźwigu 25 ton (przy ładowni IV), przy maksymalnym wychyleniu 5 m za burtę. Poza tym statki wyposażano w dodatkowe dwa bomy o udźwigu 10 ton oraz 14-16 (w zależności od wersji) bomów po 5 i 3 tony. Bomy były obsługiwane przez 16 wind ładunkowych.
W polskich stoczniach wybudowano 35 jednostek tego typu. Z tego 26 w Stoczni Gdańskiej, przy czym trzy statki sprzedane kubańskiemu armatorowi: „Comandante Camilo Cienfuegos” (B54-VIa/27), „Gonzales Lines” (B54-VIa/28) oraz „Aracelio Iglesias” (B54-VIa/29) po zwodowaniu w Stoczni Gdańskiej zostały przeholowane do Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, tam wyposażone i nie wchodzą do dorobku Stoczni Gdańskiej.
Spośród wybudowanych w Stoczni Gdańskiej statków 16 trafiło do polskiego armatora, siedem do radzieckiego, dwa do szwajcarskiego, jeden do chińskiego. Według tego samego projektu w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego w latach 1958–1962 wybudowano sześć jednostek („Janek Krasicki”, „Ludwik Solski”, „Phenian”, „Divnogorsk” „Mednogorsk” oraz „Hanka Sawicka”).
Były symbolem nowoczesności i rozwoju polskiego przemysłu okrętowego oraz polskiej żeglugi liniowej. Pierwsze duże motorowce polskiej produkcji zapoczątkowały eksport statków towarowych do Europy Zachodniej, w 1961 przekazano Szwajcarii statki „Rhone” (B54-VIII/22) oraz „Rhin” (B54-VIII/23). Drobnicowce miały zasięg pływania do 12 500 mil morskich. Inaugurowały połączenia Polskich Linii Oceanicznych (PLO): prototypowy „Marceli Nowotko” (B54-I/1) jako pierwszy polski statek towarowy zawinął do Japonii (9 IX 1957 wpłynął do Kobe, a 14 XII do Jokohamy), „Stefan Okrzeja” (B54-II/3) inaugurował linię towarową do USA (24 IV 1958) i jako pierwszy statek PLO zawinął do Australii po ładunek wełny (8 XII 1959, Melbourne). „Kapitan Kosko” (B54-II/4) rozpoczął regularną obsługę portów w Korei Północnej. „Bolesław Bierut” (B54-I/2) pływał na linii wschodnioazjatyckiej.
Od 5 VI1967 do 15 V 1975 w wyniku tzw. „wojny sześciodniowej” między Izraelem a Egiptem, „Bolesław Bierut” oraz „Djakarta” (B54-VIII/21) z uwagi na blokadę Kanału Sueskiego stacjonowały na Wielkim Jeziorze Gorzkim. Po odblokowaniu Kanału obie jednostki nadawały się na złom, niemniej zostały sprzedane armatorom greckim z Pireusu, którzy poddali je remontowi i eksploatowali jako „Fay III” (oddany na złom w 1982) oraz „Manina III” (30 III 1981 rozbił się o skały w pobliżu wyspy Kinaros). Ostatnie dwie jednostki PLO „Jan Matejko” (B54-III/11) oraz „Phenian” (wybudowany w Stoczni Szczecińskiej) sprzedano na złom w 1986. Statki wybudowane dla ZSRR w wersji V, m.in. „Lesozavodsk” (B54-V/20), były wykorzystywane latem 1962 do przewożenia ładunków oraz sprzętu wojskowego na Kubę w ramach operacji „Anadyr”, co było bezpośrednią przyczyną wybuchu kryzysu kubańskiego (15-28 X 1962).
Głównym projektantem typu B-54 był Jerzy Pacześniak, który w 1959 za projekt drobnicowca otrzymał nagrodę Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich (SIMP) I stopnia. Funkcję głównego inżynier budowy całej serii we wszystkich wersjach w Stoczni Gdańskiej pełnił Kazimierz Józefiak. Drobnicowce były budowane w kilku wersjach, wyposażane w różne silniki oraz zróżnicowane nośności (od 10 273 DWT w przypadku „Marcelego Nowotki” do 11 895 DWT na „Konopnickiej” (B54-VI/24)).
Statki były budowane według przepisów Lloyd’s Register of Shipping pod nadzorem Polskiego Rejestru Statków, głównie na pochylniach A1, A2, A3 i A4 Wydziału K-2 (Wydział Montażu Kadłubów „A”). Prototypowym statkiem serii B54 był „Marceli Nowotko” (B54-I/1), a jego wodowanie urosło do rangi święta dzięki propagandzie władz, podobnie jak wcześniejsze wodowanie „Sołdka” (6 XI 1948). Kolejne wodowania dziesięciotysięczników dla PLO były relacjonowane w reportażach Polskiej Kroniki Filmowej. Statki miały długość 159,90 m; szerokość – 19,40 m; wysokość do pokładu głównego – 9,50 m. Rozwijały prędkość maksymalną do 17,5 węzła. Drobnicowce po raz pierwszy wyposażono w silnik spalinowy jako napęd główny. Były to silniki bezpośrednie, nawrotne, dwusuwowe Fiat-Sulzer 6RD76 o mocy 8000 KM (przy 125 obrotach na minutę). W trakcie prac nad serią mocno skrócono cykl produkcji. Pierwszy statek budowano przez 21 miesięcy, a ostatni wyposażony w Stoczni Gdańskiej - przez 18 miesięcy. Załoga liczyła od 47 do nawet 70 osób w przypadku radzieckich jednostek.
| Numer | Nazwa | Położenie stępki | Wodowanie | Oddany do użytku | Armator | Kraj | Matka chrzestna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| B54-I/1 | „Marceli Nowotko” | 31 I 1955 | 15 XI 1955 | 31 X 1956 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Eufemia Nowotko, wdowa po Marcelim Nowotce |
| B54-I/2 | „Bolesław Bierut” | 13 IX 1955 | 19 IV 1956 | 30 III 1957 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Aleksandra Jasińska-Kania, córka Bolesława Bieruta |
| B54-II/3 | „Stefan Okrzeja” | 31 XII 1955 | 31 VII 1956 | 16 VII 1957 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Stanisława Januszewska, przodująca spawaczka wydziału K-2 |
| B54-II/4 | „Kapitan Kosko” | 20 VIII 1956 | 30 I 1957 | 28 IX 1957 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Jadwiga Titz-Kosko |
| B54-II/5 | „Florian Ceynowa” | 5 XII 1956 | 10 V 1957 | 21 XII 1957 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Franciszka Majkowska, siostra pisarza Aleksandra Majkowskiego |
| B54-II/6 | „Generał Sikorski” | 11 II 1957 | 23 VII 1957 | 28 II 1958 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Alicja Zacharewicz, siostrzenica gen. Władysława Sikorskiego |
| B54-II/7 | „Fryderyk Chopin” | 3 VIII 1957 | 24 XII 1957 | 21 V 1958 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Krystyna Jastrzębska, pianistka |
| B54-II/8 | „Władysław Reymont” | 17 X 1957 | 10 III 1958 | 31 VIII 1958 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Krystyna Lubińska, przewodnicząca Stoczniowej Rady Kobiet |
| B54-II/9 | „Leninogorsk” | 31 XII 1957 | 21 V 1958 | 28 XI 1958 | Blasco | ZSRR | |
| B54-II/10 | „Solnechnogorsk” | 15 III 1958 | 21 VII 1958 | 31 XII 1958 | Blasco | ZSRR | |
| B54-III/11 | „Jan Matejko” | 26 V 1958 | 8 X 1958 | 30 V 1959 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Janina Mostowik, pracownica NBP |
| B54-III/12 | „Adolf Warski” | 28 VII 1958 | 1 XII 1958 | 30 VI 1959 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Maria Pieczyńska, współpracowniczka Adolfa Jerzego Warskiego-Warszawskiego |
| B54-III/13 | „Emilia Plater” | 13 X 1958 | 12 II 1959 | 30 IX 1959 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Zofia Markowska-Wiśniewska, działaczka polityczna |
| B54-III/14 | „Bolshewik Sukhanov” | 11 XII 1958 | 3 IV 1959 | 16 XI 1959 | Blasco | ZSRR | |
| B54-V/15 | „Deputat Lutskiy” | 23 II 1959 | 20 VII 1959 | 22 XII 1959 | Blasco | ZSRR | |
| B54-VIII/16 | „Pekin” | 22 IV 1959 | 29 IX 1959 | 31 VI 1960 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Liang Jung-yrng, żona konsula ChRL w Gdańsku |
| B54-VIII/17 | „Hanoi” | 27 VII 1959 | 23 XII 1959 | 20 VI 1960 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Hong Hoa Tran, Wietnamka studiująca w Warszawie |
| B54-V/18 | „Partizant Bonivur” | 5 X 1959 | 23 II 1960 | 7 IX 1960 | Blasco | ZSRR | |
| B54-V/19 | „Labinsk” | 30 XII 1959 | 30 IV 1960 | 31 X 1960 | Blasco | ZSRR | |
| B54-V/20 | „Lesozavodsk” | 1 III 1960 | 25 VI 1960 | 17 XII 1960 | Blasco | ZSRR | |
| B54-VIII/21 | „Djakarta” | 5 V 1960 | 1 IX 1960 | 3 V 1961 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | p. Malik, żona ambasadora Indonezji w Moskwie |
| B54-VIII/22 | „Rhone” | 27 VI 1960 | 29 XI 1960 | 31 VII 1961 | Bernina Hochsee-Schiffaahrts | Szwajcaria | |
| B54-VIII/23 | „Rhin” | 5 IX 1960 | 6 I 1961 | 30 IX 1961 | Bernina Hochsee-Schiffaahrts | Szwajcaria | |
| B54-VI/24 | „Maria Konopnicka” | 12 XII 1960 | 17 IV 1961 | 30 VI 1963 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Joanna Modrzejewska, pracownica Textilimpexu w Łodzi, prawnuczka Marii Konopnickiej |
| B54-VI/25 | „Guo Ji” | 14 I 1961 | 7 VI 1961 | 3 IV 1962 | China–Albania Shipping Co. | Chińska Republika Ludowa | |
| B54-VII/26 | „Lelewel” | 10 VI 1961 | 22 XI 1961 | 27 XI 1962 | Polskie Linie Oceaniczne | Polska | Ryszarda Wychowska, żona dyrektora naczelnego Stoczni Gdańskiej Jerzego Wychowskiego |
| B54-VIa/27 | „Comandante Camilo Cienfuegos” | 7 IX 1961 | 30 XII 1961 | 31 XII 1962, wyposażony w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni | Empresa Consolidada de Navegacion Mambisa | Kuba | Fornarina Fornasis Jardines |
| B54-VIa/28 | „Gonzales Lines” | 9 I 1962 | 7 VII 1962 | 30 IV 1963 , wyposażony w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni | Empresa Consolidada de Navegacion Mambisa | Kuba | Ines Monteiro Perez |
| B54-VIa/29 | „Aracelio Iglesias” | 19 VII 1962 | 30 X 1962 | 22 VIII 1963, wyposażony w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni | Empresa Consolidada de Navegacion Mambisa | Kuba | Pilar Perez |
Bibliografia:
Informacje Tadeusza Deptały, Karola Hajdugi, Zygmunta Tyski.
Deptała Tadeusz, Typy statków ze Stoczni Gdańskiej, Gdańsk 2017 (maszynopis w zbiorach autorki).
Frąckowiak Miłosz, Statki Stoczni Gdańskiej 1947–2013, Gdańsk 2020 (maszynopisu z zasobów Karola Hajdugi w zbiorach autorki).
Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, red. Edmund Cieślak, Gdańsk 1972.
Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Koch, Jakub Kufl, Wojciech Polak, Przemysław Ruchlewski, Magdalena Staręga, Andrzej Trzeciak, Gdańsk 2018.
Jarecki Edward, Stocznia Gdańska im. Lenina. Życie społeczno-polityczne w latach 1945–1984, Warszawa 1985.
Reference list. List of ships built in the years 1949–1994, up to 31 August 1994 (zestawienie uzupełnione wykazem jednostek wybudowanych do czasu upadłości Stoczni Gdańskiej).
Wojciechowski Henryk, Stocznia Gdańska. Fakty i liczby, Gdańsk 1968.
