BROWAR W KUŹNICZKACH
| < Poprzednie | Następne > |
_browaru_w_Ku%C5%BAniczkach.JPG)
w Kuźniczkach
w Kuźniczkach w latach 70. i 80.
XX wieku
BROWAR W KUŹNICZKACH. Założony przez powstałą 11 X 1871 spółkę Danziger Aktien-Bierbrauerei (DAB; Gdański Browar Akcyjny) w miejscu drewnianego browaru z 2. połowy XVIII wieku, zajął część dawnego parku dworskiego ( Kuźniczki), początkowo pod adresem Labesweg 6 (ul. Lelewela), z planowaną zdolnością produkcyjną 30 000 hektolitrów rocznie. Teren pod inwestycję zakupiono 16 XI 1871, pierwszy etap budowy zakończono 24 I 1873, piwo rozpoczęto sprzedawać 20 V 1873, korzystając m.in. z doprowadzonych torów kolejowych. W 1875 wybudowano słodownię i warzelnię. Siedziba dyrekcji mieściła się początkowo przy Heilige-Geist-Gasse (ul. św. Ducha), firma jako pierwsza w Gdańsku otrzymała swój numer telefoniczny (pierwsza rozmowa dyrekcja – browar odbyła się 2 I 1884). W 1900 utworzono tzw. spółkę powiększoną, z powiększonym kapitałem, o nazwie Danziger Aktien-Bierbrauerei Kleinhammer. Produkowano wówczas 60 tysięcy hektolitrów piwa rocznie (najwięcej piwa w dziejach browaru wyprodukowano w 1913: 130 000 hektolitrów). 23 XII 1918 w wyniku pożaru (od świątecznej choinki) spłonęła warzelnia, magazyn jęczmienia i słodownia. W latach 1919–1920 przebudowany i unowocześniony, wykupywał (i zamykał) inne gdańskie browary (1919–1920), a także leżące w okolicy (w 1917 browar w Wejherowie, w 1918 browar w Sopocie). Po pożarze z 1918 współpracował ze słodownią w Nowym Stawie, z którą w 1934 utworzył spółkę Danziger Malzfabrik GmbH Neuteich; posiadał składy lodu (wykorzystywanego przy transporcie) na Stogach.
W latach 20. i 30. XX wieku na rynku lokalnym przestawiał się z transportu konnego na samochodowy (w 1923 – 60 koni, 8 samochodów, w 1939 – 23 konie, 29 samochodów dostawczych i cztery dla zarządu). Do obsługi rynków dalszych dysponował sześcioma wagonami-chłodniami. W posiadaniu browaru były restauracje przy Marienstraße (ul. Wajdeloty) i Jäschkentaler Weg (ul. Jaśkowa Dolina), od 1928 hangar na lotnisku we Wrzeszczu (służący za magazyn i warsztaty samochodowe), w 1937 powstał budynek administracyjno-dyrekcyjny i nowa brama wjazdowa od Kleinhammerweg (ul. Kilińskiego). W okresie II Wolnego Miasta Gdańska produkował znacznie poniżej możliwości (w 1938 tylko 56 000 hektolitrów), mimo wielu prób nie mogąc przebić się na polskie rynki. 7 V 1940 zmarł długoletni dyrektor naczelny Albert Victor Ziehm (ur. 2 VIII 1868 Koszalin), pracujący tu przez 45 lat (od mistrza browarnictwa poczynając).
Pod koniec II wojny światowej browar zatrudniał przy produkcji jeńców wojennych (Włosi, Francuzi, Anglicy, Rosjanie). Ostatnie posiedzenie rady nadzorczej DAB odbyło się 12 XII 1944 w Berlinie. W 1945 niezniszczony (uszkodzeniu uległa tylko część dachów i 40-metrowy komin), upaństwowiony jako Zjednoczone Państwowe Browary – Państwowy Browar nr 1 w Gdańsku-Wrzeszczu, był pierwszym w Gdańsku zakładem przemysłowym, który rozpoczął produkcję.
Prace nad jego uruchomieniem, pod kierownictwem dyrektora Władysława Małaczyńskiego, trwały od 15 IV 1945 . Już 30 kwietnia rozpoczęto produkcję wody sodowej, a pierwsze piwo (Jasne), wyprodukowane jeszcze z niemieckich zapasów, rozlano do beczek 14 maja. Na przełomie maja/czerwca 1945 dzienna produkcja piwa wynosiła 22 000 litrów. Poza tym wytwarzano lemoniady i wodę sodową. W maju 1945 zatrudniano 130 osób, w sierpniu już 207 pracowników fizycznych i 44 umysłowych. W czerwcu 1945 na łamach „Dziennika Bałtyckiego” dyrekcja browaru wezwała do oddawania beczek, butelek od piwa i lemoniady, które były własnością wcześniej działającego niemieckiego przedsiębiorstwa. Ówcześnie był jednym z największych browarów w Polsce.
Od 1950 działał pod nazwą Gdańskie Zakłady Piwowarskie. W latach 1959–1964 rozbudowany (nowa kotłownia, oddział fermentacji, modernizacja maszynowni, budowa linii do butelkowania i pasteryzatora tunelowego, wycofano transport konny), osiągnął zdolność produkowania rocznie 320 tysięcy hektolitrów piwa. Od 1962 część produkcji eksportowano do ZSRR, Bułgarii i Rumunii (w 1962 – 2700 hektolitrów, w 1968 – 28 980 hektolitrów). W 1971 połączony z browarem w Elblągu pod nazwą Gdańskie Zakłady Piwowarskie z siedzibą w Elblągu. W 1977 osiągnął najwyższą w swych dziejach produkcję 498 tysięcy hektolitrów. W 1981 browary w Gdańsku i Elblągu rozdzielono, tworząc Zakłady Piwowarskie w Gdańsku, od 28 I 1988 (po nadaniu imienia Jana Heweliusza w 301. rocznicę śmierci tego astronoma i piwowara) Zakłady Piwowarskie im. Jana Heweliusza.
Oprócz piwa, browar od 15 III 1973 do 30 V 1996 produkował napój pepsi-cola, a latem 1984 wprowadził na rynek próbną (informacyjną) serię napoju "Jantar" o smaku pomarańczowo-grejpfrutowym.
W 1989 zapadła decyzja o przekształceniu browaru w spółkę Gdańskie Zakłady Piwowarskie (zatrudnionych 500 osób). W latach 1991–1992 powołano polsko-australijski Hewelius Brewing Company, własność spółki australijsko-holenderskiej Brewpole B.V., która 24 II 1994 przejęła majątek i 51% udziałów, pozostałe 49% udziału gminy Gdańsk uzyskała 24 X 1995 od Zarządu Miasta. Po nabyciu browarów w Elblągu i Braniewie spółka przekształciła się w Elbrewery Company Ltd z siedzibą w Elblągu, którą 6 VII 1998 wykupiła kontrolowana przez holenderskiego Heinekena Grupa Żywiec. Spadek produkcji do 240 000 hektolitrów w 1999, zatrudnienia z 300 do 187 osób oraz dążenie ostatniego właściciela do koncentracji produkcji w innych zakładach spowodowały ogłoszenie 10 XI 2000 decyzji o zamknięciu browaru. Ostatnią partię piwa wyprodukowano 2 I 2001. Przestał istnieć 28 II 2001, maszyny wywieziono do Elbląga i Leżajska. 12 I 2006 tereny (5 ha, staw – 1,5 ha, budynki) nabył prywatny inwestor, Przedsiębiorstwo Budowlane Górski sp. z o.o., które od 2014 r. wybudowało tu osiedle mieszkaniowe „Browar Gdański”, poddając równocześnie rewitalizacji zachowane budynki po dawnym browarze. Zob. też piwo.
