LETNICA
| < Poprzednie | Następne > |
LETNICA, dzielnica Gdańska ( administracyjny podział) o charakterze przemysłowo-mieszkaniowym. Wedle statutu dzielnicy z 24 IV 2014: „granicę stanowią nabrzeża portowe wzdłuż ulic Wiślnej i Chodackiego aż do ul. Starowiślnej, następnie wzdłuż granicy ogrodów działkowych do ul. Marynarki Polskiej, dalej przez ogrody działkowe w kierunku północnym do zbiegu ulic: Wyzwolenia i Letnickiej, a następnie wzdłuż torów kolejowych do ul. Reja (bez tej ulicy), ul. Reja i Swojską do ulicy Wiślnej”.
Do początku XX wieku stanowiła wschodnią część wsi Zaspa, położoną na południe od jeziora Zaspa, wraz z nią wchodziła w skład dóbr oliwskich cystersów. W 1589 istniały tu cztery gospodarstwa, w 1591 określane łącznie jako Gburowo (Burau); w 1604 należało do parafii kościoła św. Jakuba w Oliwie.
W początkach XVIII wieku powstał dwór Lauental (pierwsza wzmianka w 1728; otrzymał wówczas przywilej na domowy wyrób piwa i gorzałki), zwany także Löwental (Lwia Dolina). Podczas oblężenia Gdańska w 1734 spalony przez Rosjan; dotychczasowy dzierżawca, menonita Abraham Hommel, nie będąc w stanie odbudować majątku, odstąpił go innemu menonicie, Jacobowi Heydemu. Niechętni menonitom cystersi oliwscy przychylili się jednak do pretensji katolika i od 1739 członka konfraterni klasztoru cystersów w Oliwie Ernesta Burskiego, dzierżawcy Nowych Szkotów, który przejął posiadłość i urządził w nim gospodarstwo mleczne. W 1772, w wyniku I rozbioru Polski w granicach Królestwa Prus. W 1789 osada Löwental liczyła dwa domy, w 1819 – 11 mieszkańców, wchodząc w skład nowej gminy Zaspa, powstałej po konfiskacie dóbr klasztoru cystersów oliwskich. W 1821, w związku z rozpoczętą komasacją gruntów, po raz ostatni odnotowana pod nazwą Gburowo. 13 IV 1829, podczas powodzi, Wisła przelała się przez leżące w pobliżu jezioro Zaspa. W 1833 umocniono Drogę Letnicką (Lauentalerweg – ciąg obecnych ulic Wielopole, Starowiejskiej i Letnickiej), biegnącej od zbudowanej w latach 1803–1805 Broschkischerweg (ul. Wiślna) przez Letnicę do Brzeźna; w pobliżu dworu Lauental odchodziła od niej droga prowadząca w kierunku dworów Zaspy, biegnąca równolegle do Redewki i nazwana Redefkeweg (Droga nad Redewką, obecna ul. Uczniowska).
W XIX wieku zaczęły powstawać tu zakłady przemysłowe ( przedsiębiorstwa: od roku 1870 Chemische Fabrik AG vorm. Moritz Milch & Co. przy Wiślnej 12/13, Danzig Superphosphat przy Wiślnej 22 i inne), w Letnicy zamieszkali także pracownicy innych gdańskich zakładów, co znalazło odzwierciedlenie w nazwach ulic: Marienhüttenweg (obecna ul. Niecała), od notowanej w tym miejscu od około 1870 Walzwerk Marienhütte ( Huta Marii), Eisenweg (po 1945 ul. Żelazna, obecnie Michny) i Schraubenweg (Śrubowa, obecna Sielska), Nietenweg (Nitowa, obecna Sucha) oraz istniejąca i współcześnie ul. Szklana Huta (Glashüttenweg). Dużą część ludności stanowili przybysze z Kaszub i Kociewia. W 1889 wybudowano bocznicę kolejową z Nowych Szkotów do Portu Wiślanego, zlokalizowanego między Letnicą a Nowym Portem, w latach 1914–1917 wybudowano tu dużą stację rozrządową i lokomotywownię (obecnie Zaspa Towarowa) do obsługi ruchu towarowego portu ( kolej).
1 XII 1900 w Letnicy mieszkało 1700 osób: 950 katolików i 750 ewangelików. W 1906 wybudowano szkołę przy Redefkeweg (ul. Uczniowska); w 1921–1928 jej kierownikiem był Antoni Michna, działacz gdańskiej Polonii (w 1940 zamordowany w obozie Stutthof), od 1 IV 1934 do 1945 jej rektorem był Wilhelm Schikorr (ur. 27 X 1894). W 1910 do Letnicy doprowadzono prąd elektryczny. Od 1887 należała do nowo powołanego powiatu Gdańsk Wyżyny (Danziger Höhe) w rejencji gdańskiej. 1 IV 1914 gminę Zaspę z Letnicą, liczącą 3169 mieszkańców (większość mieszkańców Zaspy koncentrowała się w Letnicy), wyłączono z powiatu Gdańsk Wyżyny i włączona w granice administracyjne Gdańska. W 1929 przez Letnicę przeprowadzono nową drogę z Gdańska do Nowego Portu, Paul-Beneke-Weg (ul. Marynarki Polskiej), na którą przeniesiono także linię tramwajową z Broschkischerweg (ul. Wiślna). W okresie 1933–1934 na północnym skraju Letnicy robotnicy katoliccy zbudowali osiedle działkowe (Laubenkolonie) Gwiazda Morza (Meeresstern). W 1932 wzniesiono kościół św. Anny i Joachima, konsekrowany w 1933; od 1939 parafialny (w 1939 trafiły tu ławki z rozebranej Wielkiej Synagogi).
Po II wojnie światowej nadano Letnicy nazwę Letniewo, wywodząc niemieckie Lauental od lau (letni, ciepły) zamiast od gwarowego Lau (lew). W 1949 państwowa Komisja Ustalania Nazw Miejscowych zmieniła ją, jako niezgodną z zasadami polskiego słowotwórstwa (końcówka -ewo odnosi się wyłącznie do nazw odosobowych), na Letnica, odrzucając proponowane równolegle Lewkowo; w potocznym użyciu Letnica wciąż jest jednak nazywana Letniewem (w początku XX wieku nazwę Lauental nosiło też niewielkie rolnicze siedlisko na obecnym Przymorzu). W 1951 zelektryfikowano przechodzącą w pobliżu Letnicy linię kolejową do Nowego Portu, włączając ją do sieci Szybkiej Kolei Miejskiej; w 1975 leżący na niej przystanek Gdańsk Zaspa otrzymał nazwę Gdańsk Zaspa Towarowa; w 2005 linię pasażerską zamknięto i przystanek został zlikwidowany. W 1963 oddano do użytku nowy budynek Szkoły Podstawowej nr 22 przy ul. Suchej, której nadano imię kapitana żeglugi wielkiej Witolda Poinca, nestora Polskiego Ratownictwa Morskiego; w 2009 szkołę zamknięto z powodu zbyt małej liczby uczniów.
W 1968 decyzją władz tereny Letnicy przeznaczono w całości na zabudowę przemysłową, miała tu też powstać nowa zajezdnia tramwajowa. Plany te nie zostały zrealizowane, spowodowały jednak postępującą dekapitalizację budynków mieszkalnych, których – z uwagi na planowaną rozbiórkę – przez całe dziesięciolecia nie remontowano; stan ten uległ zmianie dopiero w 1998 dzięki rozpoczęciu procedury przywracającej dzielnicy dawny charakter. Pomimo to liczba ludności Letnicy spadała: od 2336 mieszkańców w 1991 do 1840 na koniec 2004. W 1997 w Letnicy powstała – jako jedna z pierwszych w Gdańsku – Rada Dzielnicy, której przewodniczył Antoni Szczyt (1952–2010); przez kilka miesięcy w 1998 działała też powołana przez nią Straż Obywatelska. Uchwalony w czerwcu 2009 nowy plan zagospodarowania przestrzennego Letnicy przewiduje dla niej funkcję mieszkaniowo-usługową.
W latach 2008–2011 w Letnicy, w miejscu dawnych ogródków działkowych nad Redewką, zbudowano nowoczesny stadion miejski. W celu budowy arterii dojazdowych do obiektu w 2009 wyburzono wszystkie budynki po południowej stronie ul. Uczniowskiej, z wyjątkiem szkoły z początku XX wieku. W 2010 podjęto decyzję o rewitalizacji Letnicy, prace rozpoczęto w 2011, zakończono zasadniczo we wrześniu 2014. Obejmowały one budowę infrastruktury podziemnej, remont kapitalny 29 budynków mieszkalnych (150 mieszkań i lokali usługowych) przy ul. Starowiejskiej i Sielskiej, naprawę nawierzchni siedmiu ulic (1,5 km) wraz z położeniem nowych chodników i zainstalowaniem nowego oświetlenia oraz uporządkowanie podwórzy; wybudowano osiem nowych budynków (142 mieszkania). W dawnej szkole przy ul. Uczniowskiej 22 uruchomiono Dom Otwarty, przeznaczony do działań społecznych mieszkańców. W latach 2010–2011 odnowiono wiadukt w ciągu ul. Uczniowskiej.
| Ulica | Nazwa historyczna | Informacje o nazwie współczesnej | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Mariana Chodackiego | od 11 V 1995 | ||
| Gwiazdy Morza | Meeresstern | obecna nazwa od 1946 | |
| Handlowa | od 11 V 1995 | ||
| Letnicka | Schwarzerweg, od 1946 Letniewska |
obecna nazwa od 1952 | |
| Marynarki Polskiej | Paul Beneke Weg, na pamiątkę Paula Beneke, od 1945 Narwik |
obecna nazwa od 20 XII 1951 | nr. 76–130, parzyste, nr. 53–89, nieparzyste |
| rondo im. Tadeusza Mazowieckiego (przy tunelu pod Martwą Wisłą) | od 28 IV 2016 | upamiętnia premiera RP w latach 1989-1990 | |
| Antoniego Michny | Eisenweg, po 1945 Żelazna |
obecna nazwa od 26 X 2000 | upamiętniająca kierownika szkoły w Letnicy, zamordowanego w obozie Stutthof w 1940 roku |
| Narwicka | od 5 XI 1979 | ||
| Niecała | Marienhüttenweg | obecna nazwa od 1945 | |
| Park księdza kanonika Kazimierza Orkusza | od 28 IV 2008 | upamiętnia proboszcza kościoła św. Anny i Joachima (1953–1987) | |
| al. Macieja Płażyńskiego | od 29 IX 2016 | część (zob. Brzeźno) | |
| Pokoleń Lechii Gdańsk | od 26 V 2011 | ||
| Rybitwy | Möwenweg | obecna nazwa od 1945 | |
| Sielska | Schraubenweg | obecna nazwa od 1945 | |
| Stalowa | Stahlweg | obecna nazwa od 1945 | |
| Starowiejska | Lauentaler Weg | obecna nazwa od 1945 | |
| Sucha | Nietenweg | obecna nazwa od 1945 | |
| Szklana Huta | Glashüttenweg | obecna nazwa od 1945 | |
| Śnieżna | Gustav Nachtigalstrasse, na pamiątkę niemieckiego badacza Afryki (1834–1885), w 1945 Słowińska |
obecna nazwa od 1946 | |
| Uczniowska | Redefkaweg | obecna nazwa od 1945 | od nr. 1 do nr. 44 |
| Wielopole | Carl Petersstraβe, na pamiątkę niemieckiego polityka i podróżnika, badacza Afryki (1856–1918) |
obecna nazwa od 1946 | |
| Wiślna | Broschkischerweg, na pamiątkę Matthiasa Broschkego |
od 1945 Wiślana, od 1948 obecna nazwa | |
| Załogowa | Marxstraβe | obecna nazwa od 1945 | |
| Żaglowa | Segelstraβe | obecna nazwa od 5 XI 1979 | |
| Rok | Liczba ludności |
|---|---|
| 2010 | 1386 |
| 2011 | 1192 |
| 2012 | 1333 |
| 2013 | 1355 |
| 2014 | 1328 |
| 2015 | 1284 |
| 2016 | 1315 |
| 2018 | 1280 |
