STOCZNIA GDAŃSKA. TRAWLERY PRZETWÓRNIE SERII B26
TRAWLERY-PRZETWÓRNIE SERII B26 o nośności 1250 DWT, budowane w Stoczni Gdańskiej w latach 1961–1970, były ulepszoną wersją trawlerów serii B15. Trawlery-przetwórnie to jednostki przeznaczone do całorocznego połowu dalekomorskiego na łowiskach Północnego Atlantyku tzw. białej ryby, czyli ryb morskich o jasnym, delikatnym mięsie i niskiej zawartości tłuszczu, oraz karmazyna. Z czasem poszerzyły one swoje zasięgi o wody afrykańskie oraz okalające Labrador, a także Morze Północne. Zostały wyposażone w urządzenia do produkcji filetów i tuszek, mrożenia produktu oraz przechowywania go w chłodzonych ładowniach. Odpady były przetwarzane w wytwórni na mączkę rybną, z wątróbek produkowany był tran.
Projektantami typu statku byli pracownicy Centralnego Biura Konstrukcji Okrętowych na czele z głównym projektantem Włodzimierzem Piltzem (28 XI 1921 – 23 X 2013). Za projekt siłowni odpowiadał Tadeusz Wejchert. Konstruktorzy obserwowali eksploatację jednostek typu B15, zarówno podczas połowów, jak i w portach. Na podstawie wniosków płynących z ich wykorzystania dokonali nieznacznych modyfikacji w projekcie. B26 jest jednostką na bazie tego samego kadłuba, z gruszką w podwodnej części dziobnicy oraz wzmocnieniami przeciwlodowymi. Podział grodziowy miał zapewnić niezatapialność jednoprzedziałową. Wszystkie grodzie wodoszczelne sięgały pokładu głównego. Zwiększono także nieznacznie pojemność statków.
Jednostki typu B26 były trawlerami z pochylnią rufową do wyciągania sieci z rybą (przystosowane do połowów z rufy). Taka konstrukcja pozwalała na pozyskiwanie znacznej ilości surowca, nawet w warunkach sztormowych. Selekcja ryb odbywała się w trudnych warunkach, tj. na pokładzie statku. Dorsz i makrela były mrożone oraz przechowywane w suchym lodzie, natomiast śledzie magazynowano w beczkach, w solance. Na jednostkach B26 nie puszkowano ryb; ten proces przeprowadzano w bazach-przetwórniach (np. B64).
Jednostki budowane były na pochylni bocznej Wydziału C-1 na terenie uruchomionego na początku 1961 na wyspie Ostrów Zakładu Budowy Statków „C”. Funkcję kierownika wodowań pełnił J. Skrzypek. Kontynuowano stosowanie metody blokowo-potokowej, którą wprowadzono przy realizacji serii B14 do budowy statków o długości do 100 m, głównie trawlerów rybackich. Z uwagi na harmonogramy zamówień i budów Stoczni Gdańskiej od lutego 1966 kadłuby zaczęto montować także na innych pochylniach. Trawler-przetwórnia s/t „Ilya Katunin” (B26-III/17) był pierwszym budowanym na pochylni wzdłużnej Wydziału K-3 (Wydział Montażu Kadłubów „B”). Zmieniono proces technologiczny. Bloki zostały zastąpione sekcjami, a jednostki wyposażane były w większym stopniu w cięższe elementy jeszcze przed wodowaniem. Napęd stanowił silnik spalinowy diesel Zgoda-Sulzer 8TD48 o mocy 2400 KM przy 225 obrotach na minutę. Montowano jedną śrubę o skoku nastawnym i bardzo prostym układzie hydraulicznym. Trawlery rozwijały prędkość do 12,5 węzłów. Statek mógł przebywać na morzu bez zawijania do portu do 70 dni. W praktyce statki łowcze pracowały na łowisku przez cały rok, z rotacją pracowników. Załoga mogła liczyć od 100 do 110 osób, w zależności od wariantu.
Maksymalna zdolność przerobowa urządzeń przetwórczych wynosiła około 50 ton na dobę, w tym mączki rybnej około 25 ton na dobę. W środkowej części statku znajdowała się maszynownia chłodnicza, która umożliwiała zamrażanie całych ryb lub filetów w bloki o temperaturze -38°C. Dostawcą maszyn przetwórczych m.in. fileciarek, odgławiarek i odskórzarek była niemiecka firma „Baader”. Przed nadbudówką montowano dwa wsporniki na bomy o udźwigu 1,5 tony przy wysięgu 9 m. Podobnie w części rufowej – dwa bomy o udźwigu 10 i 5 ton. Statki miały długość całkowitą 83,00 m, a pomiędzy pionami – 75,00 m; szerokość na wręgach – 13,80 m; wysokość do pokładu głównego – 7,10 m; wysokość do pokładu górnego/trałowego – 9,75 m; zanurzenie konstrukcyjne – 5,50 m.
Statki były budowane w trzech wariantach, według obowiązujących przepisów światowych towarzystw klasyfikacyjnych dla trawlerów, pod nadzorem Polskiego Rejestru Statków. Prototypowym statkiem serii B26 był s/t „Kosmos”. Funkcję głównych inżynierów budowy pełnili Kazimierz Beer (22 III 1928 – 14 IV 2008) oraz Witold Szerszeń (5 XI 1929 – 4 VII 2016). Cykl produkcji jednostki od położenia stępki do zdania armatorowi skrócił się z szesnastu s/t „Planeta” (B26-I/03) do ośmiu miesięcy w przypadku ostatniego w serii s/t „Suloy” (B26-III/45). W Stoczni Gdańskiej wybudowano 42 jednostki tego typu, wszystkie na zamówienie radzieckiego Sudoimportu. Trzy kadłuby statków, tj. s/t „Timofey Khryukin” (B26/III/31), s/t „Kapitan Demidow” (B26/III/36) oraz s/t „Novokuybyshevsk” (B26/III/39), zbudowano w Stoczni Gdańskiej na Wydziale K-2 (Wydział Montażu Kadłubów „A”), a następnie przekazano do wyposażenia Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni. Po zakończeniu robót zdano je radzieckiemu zamawiającemu. Statki te nie wliczają się do dorobku Stoczni Gdańskiej. W gdyńskiej stoczni zbudowano i wyposażono kolejnych 12 trawlerów tej serii, które przekazywano armatorom między grudniem 1966 a grudniem 1968.
12 II 1960, z powodu silnego wiatru, odwołano wodowanie s/t „Progress” (B26-II/12). Trawler-przetwórnię zwodowano kilka dni później, po poprawie pogody; wydarzenie nie miało wpływu na dochowanie terminu zdania statku radzieckiemu armatorowi. Z wodowaniem trawlerów-przetwórni wiązały się uroczystości dotyczące działalności zakładu. Wodowanie s/t „Grigoriy Poluyanov” (B26/III/24) było jubileuszowym 500 wodowaniem w Stoczni Gdańskiej, z kolei s/t „Leningrad” (B26/III/34) było 400 wodowaniem jednostki wybudowanej dla ZSRR. Patronat nad budową części statków, podobnie jak w przypadku drewnowców serii B45, objęła organizacja Związek Młodzieży Socjalistycznej Stoczni Gdańskiej, w tym czasie najliczniejszej w kraju. Następcami jednostek typu B26 były statki łowcze serii B22, czyli trawlery-przetwórnie o nośności 1500 DWT. Trawlery-przetwórnie stopniowo wycofywano z eksploatacji po 20–25 latach ich pracy.
| Numer | Nazwa | Położenie stępki | Wodowanie | Oddany do użytku | Armator | Kraj | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| B26-I/01 | „Kosmos” | 19 IX 1961 | 30 XII 1961 | 30 XI 1962 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-I/02 | „Kometa” | 15 XI 1961 | 28 III 1962 | 29 XII 1962 | Sudoimport | ZSRR | Olga Rodiczew, żona przedstawiciela radzieckiego armatora |
| B26-I/03 | „Planeta” | 2 II 1962 | 30 VI 1962 | 24 V 1963 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-I/04 | „Revolyutsiya” | 9 VI 1962 | 30 IX 1962 | 24 VII 1963 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-I/05 | „Polyarnyy” | 27 VIII 1962 | 29 VI 1962 | 1 X 1963 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-I/06 | „Tralflot” | 9 X 1962 | 25 II 1963 | 31 X 1963 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-I/07 | „Rybachiy” | 19 VI 1963 | 23 X 1963 | 26 V 1964 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-I/08 | „Kolskiy” | 24 VIII 1963 | 21 XII 1963 | 31 VIII 1964 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-I/09 | „Vspolokh” | 26 X 1963 | 29 II 1964 | 29 IX 1964 | Sudoimport | ZSRR | Emilia Szczepkowska, żona sekretarza propagandy Komitetu Zakładowego PZPR |
| B26-II/10 | „Kildin” | 23 VI 1964 | 13 X 1964 | 28 VII 1965 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-II/11 | „Voskhod” | 26 VIII 1964 | 22 XII 1964 | 31 VII 1965 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-II/12 | „Progress” | 19 X 1964 | 15 II 1965 | 2 IX 1965 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/13 | „Zarnitsa” | 5 VI 1965 | 30 IX 1965 | 31 III 1966 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/14 | „Siyaniye” | 20 VII 1965 | 29 XI 1965 | 31 V 1966 | Sudoimport | ZSRR | Teresa Sabowska, żona spawacza z Zakładu Budowy Statków „C” Stoczni Gdańskiej |
| B26-III/15 | „Polyarnoye Siyaniye" | 6 X 1965 | 3 XII 1965 | 30 VII 1966 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/16 | „Mikhail Ivchenko” | 15 I 1966 | 20 IV 1966 | 30 IX 1966 | Sudoimport | ZSRR | Wanda Żelawska, żona rewolucjonisty z 1905 |
| B26-III/17 | „Ilya Katunin” | 24 II 1966 | 13 VI 1966 | 19 XII 1966 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/18 | „Plutoniy” | 5 X 1966 | 4 I 1967 | 10 VI 1967 | Sudoimport | ZSRR | Stefania Telecka, starsza księgowa, żona mistrza kadłubowego w Zakładzie Budowy Silników Stoczni Gdańskiej |
| B26-III/19 | „Parallaks” | 13 III 1967 | 7 VI 1967 | 14 XII 1967 | Sudoimport | ZSRR | Kira Katalewicz, żona przedstawiciela armatora radzieckiego |
| B26-III/20 | „Perlamutr” | 16 VI 1967 | 15 IX 1967 | 12 III 1968 | Sudoimport | ZSRR | Teresa Kurnikowska, żona spawacza z Zakładu Budowy Trawlerów |
| B26-III/21 | „Yuriy Kostikov” | 4 VIII 1967 | 23 X 1967 | 22 IV 1968 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/22 | „Vyborgkaya Zastawa” | 16 VIII 1967 | 30 XI 1967 | 1 VI 1968 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/23 | „Nrvskaja Zastawa” | 4 XI 1967 | 6 II 1968 | 10 VIII 1968 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/24 | „Grigoriy Poluyanov” | 4 I 1968 | 3 IV 1968 | 31 X 1968 | Sudoimport | ZSRR | Halina Kalinowska, żona przewodniczącego Wojewódzkiej Komisji Planowania Gospodarczego w Gdańsku |
| B26-III/25 | „Seliger” | 6 II 1968 | 29 VI 1968 | 31 XII 1968 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/26 | „Zodchiy” | 30 IV 1968 | 26 VII 1968 | 30 IV 1969 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/27 | „Lazurnyy” | 10 V 1968 | 17 IX 1968 | 3 VI 1969 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/28 | „Slavgorod” | 3 VII 1968 | 31 X 1968 | 30 VI 1969 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/29 | „Seveyanin” | 19 VIII 1968 | 30 XI 1968 | 30 VI 1969 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/30 | „Anatoliy Bredov” | 30 XI 1968 | 13 III 1969 | 31 VIII 1969 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/31 | „Timofey Khryukin” – wyposażony w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni | 20 IX 1968 | 7 II 1969 | 20 IX 1969 | Sudoimport | ZSRR | Wanda Zajączkowska, żona spawacza Wydz. K-3 (Wydział Montażu Kadłubów „B”) Stoczni Gdańskiej |
| B26-III/32 | „Smolnyy” | 5 XI 1968 | 15 III 1969 | 30 IX 1969 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/33 | „Anton Lopatin” | 30 XII 1968 | 16 IV 1969 | 27 X 1969 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/34 | „Leningrad” | 10 II 1969 | 14 VI 1969 | 30 XI 1969 | Sudoimport | ZSRR | Jadwiga Matławska, żona Juliana Matławskiego, brygadzisty, jednego z pionierów Stoczni Gdańskiej, |
| B26-III/35 | „Vasiliy Kozenkov” | 24 II 1969 | 30 V 1969 | 31 XII 1969 | Sudoimport | ZSRR | Fryburga Pieńkowska, żona I sekretarza KZ PZPR w Stoczni Gdańskiej Jerzego Pieńkowskiego |
| B26-III/36 | „Kapitan Demidov” - wyposażony w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni | 15 III 1969 | 30 V 1969 | 27 XII 1969 | Sudoimport | ZSRR | Bogumiła Ogrodnik, pracownica Wydz. K-2 (Wydział Montażu Kadłubów „A”), żona spawacza Stoczni Gdańskiej |
| B26-III/37 | „Nikel” | 17 III 1969 | 24 VII 1969 | 24 XII 1969 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/38 | „Voygach” | 19 IV 1969 | 19 VII 1969 | 31 XII 1969 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/39 | „Novokuybyshevsk” - wyposażony w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni | 3 VI 1969 | 22 IX 1969 | 31 III 1970 | Sudoimport | ZSRR | Wiera Szeremet, żona przedstawiciela armatora radzieckiego |
| B26-III/40 | „Novocherkassk” | 4 VI 1969 | 4 X 1969 | 30 IV 1970 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/41 | „Polotsk” | 15 VIII 1969 | 1 XII 1969 | 15 IV 1970 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/42 | „Pinagoriy” | 6 X 1969 | 14 II 1970 | 30 VI 1970 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/43 | „Vympel” | 16 I 1970 | 29 IV 1970 | 9 X 1970 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/44 | „Zelenets” | 8 III 1970 | 15 VI 1970 | 19 XII 1970 | Sudoimport | ZSRR | |
| B26-III/45 | „Suloy” | 6 V 1970 | 17 VIII 1970 | 31 XII 1970 | Sudoimport | ZSRR | |
Bibliografia:
Informacje Tadeusza Deptały, Karola Hajdugi, Zygmunta Tyski.
Deptała Tadeusz, Typy statków ze Stoczni Gdańskiej, Gdańsk 2017 (maszynopis w zbiorach autorki).
Frąckowiak Miłosz, Statki Stoczni Gdańskiej 1947–2013, Gdańsk 2020 (maszynopisu z zasobów Karola Hajdugi w zbiorach autorki).
Historia budownictwa okrętowego na Wybrzeżu Gdańskim, red. Edmund Cieślak, Gdańsk 1972.
Historia Stoczni Gdańskiej, red. Konrad Koch, Jakub Kufl, Wojciech Polak, Przemysław Ruchlewski, Magdalena Staręga, Andrzej Trzeciak, Gdańsk 2018.
Jarecki Edward, Stocznia Gdańska im. Lenina. Życie społeczno-polityczne w latach 1945–1984, Warszawa 1985.
Reference list. List of ships built in the years 1949–1994, up to 31 August 1994 (zestawienie uzupełnione wykazem jednostek wybudowanych do czasu upadłości Stoczni Gdańskiej).
Wojciechowski Henryk, Stocznia Gdańska. Fakty i liczby, Gdańsk 1968.
