WYSTAWY DZIEŁ SZTUKI W GDAŃSKU W XIX I POCZĄTKACH XX WIEKU
| < Poprzednie | Następne > |
WYSTAWY DZIEŁ SZTUKI W GDAŃSKU W XIX I POCZĄTKACH XX WIEKU. Wystawa w 1821 (Kunstwerke und Kunstversuche (Dzieła i poszukiwania artystyczne)), prezentowana od 2 I 1821 do końca miesiąca w pomieszczeniach wystawionej na sprzedaż przez spadkobierców kupca Daniela Eggerta kamienicy przy Langer Markt 425 (Długi Targ 3). Organizatorem i komisarzem tej pierwszej w dziejach Gdańska dużej wystawy dzieł sztuki był artysta malarz i dyrektor gdańskiej
Królewskiej Szkoły Sztuk Pięknych Johann Adam Breysig.
Wystawa składała się z dwóch części; w pierwszej zaprezentowano po raz pierwszy publicznie wybrane obiekty z dużej kolekcji dzieł sztuki ofiarowanej miastu pośmiertnie przez Jakoba Kabruna. Pokazano zbiór 238 obrazów olejnych, głównie niemieckich i holenderskich twórców z XVIII wieku, oraz wybór 220 akwarel i rysunków w oszklonych ramach.
Część druga, licząca 425 obiektów, nie miała jednolitej koncepcji artystycznej; dzieła często o dużej wartości przeplatane były dokumentacją techniczną budowy lub przebudowy gdańskich budynków. Prezentowano drewniane i gipsowe modele obiektów, szkice koncepcyjne oraz rysunki o charakterze dokumentacyjno-technicznym. Były to prace gdańskich budowniczych, murarzy, cieśli i stolarzy, w tym budowniczego miejskiego Carla Samuela Helda, a także mistrzów murarskich: Johanna Gottfrieda Bretschneidera (1771 Gdańsk – 26 VII 1823 Gdańsk), po 1814 zaangażowanego pod kierunkiem Carla Samuela Helda w odbudowę zniszczonych w czasie działań wojennych w 1813 gdańskich kamienic i spichlerzy, budowniczego w 1819 domu modlitw menonitów na Zaroślaku, oraz Daniela Emanuela Königa (12 V 1768 Gdańsk – 5 XII 1847 Gdańsk), czynnego w Gdańsku od 1796, również pracującego przy odbudowie kamieniczek i spichlerzy po zniszczeniach w 1813 (w 1841 przebudowano Wielką Salę Wety Ratusza Głównego Miasta, będącą miejscem posiedzeń Rady Miejskiej, na salę neogotycką według projektu Friedricha Wilhelma Krügera); stolarzy: Johanna Christiana Halbrittera, wykonawcy stolarki w budowanym w 1834 gmachu dla Gimnazjum Miejskiego, i C.G. Ludewiga, który zaprezentował przygotowany do realizacji w 1806 drewniany model obelisku ku czci burmistrza Daniela Gralatha I.
Prace te przeplatały się ze zbiorami gdańskiej Królewskiej Szkoły Sztuk Pięknych i Rzemiosł Artystycznych: pracami uczniów, szkicami, dziełami studyjnymi, dziełami wykładowców podobnego typu szkół w Berlinie, Dreźnie, Królewcu, Ulm. Prezentowano między innymi prace dawnych i współczesnych gdańskich twórców: martwą naturę z bukietem kwiatów Andreasa Stecha, rzeźby: Satyr w kości słoniowej i Venus Urania w białym marmurze karraryjskim Johanna Heinricha Meissnera. Pokazano też prace artystów współczesnych: Johanna Adama Breysiga, jego bratanka Johanna Baptisty Breysiga i jego żony Philippiny Gottlieby, Michaela Carla Gregoroviusa, Ferdinanda Gottlieba Grentzenberga, Augusta Lobegotta Randta. Na uwagę zwiedzających zasługiwały też prace zagranicznych twórców: drzeworyt Albrechta Dürera (1471–1528) Der Tod der Jungfrau Maria (Śmierć Panny Marii) z 1511, portret olejny Olivera Cromwella pędzla Antona van Dycka (1599–1641), obraz na desce Abrahama Danielsza Hondiusa (1625–1691) Geschichte des Maurenkönigs Albohazen (Historia Albohazena, króla Maurów) , Alexandra Kieringsa (Caringsa, 1600–1652) Landschaft mit Wald und Wasser (Pejzaż z jeziorem i lasem), obraz Carla Maratty (1625–1713) Madonna, Brustbild in Öl (Madonna, popiersie) ze zbiorów rodziny kupieckiej von Frantzius, marmurowe popiersie króla Prus Friedricha Wilhelma III autorstwa berlińskiego profesora Johanna Gottfrieda Schadowa (1764–1850).
Wystawa 1829 (Gemälde und Kunstgegenstände (Obrazy i rzemiosło artystyczne)), czynna od 7 VIII do 7 IX 1829, w godzinach 11 – 14.30, w ostatnie dni otwarcia czas zwiedzania przedłużono do godziny 18, w pomieszczeniach Bramy Rybackiej ( Brama Żabia), następnie posesji przy Melzergasse 2081–82 (ul. Słodowników 6/7). Organizatorami byli entuzjaści sztuk pięknych: prawnik i urzędnik miejski Carl Wilhelm von Ankum (1800–1836), baron i oficer pruski Carl R. du Rosey, John Simpson, sędzia wojskowy Heinrich A.F. Würtenberg, Wilhelm Ferdinand Zernecke. Wstęp kosztował 5 srebrnych groszy (wartość 5/30 talara pruskiego), podobną cenę miał katalog wydany przez oficynę Wedla.
Na wystawie pokazano 266 obiektów, głównie obrazy olejne, w tym dzieła oryginalne oraz kopie studyjne wykonane w galeriach we Włoszech i Dreźnie, a także kilkanaście rzeźb i popiersi znanych osób oraz reliefy. Wystawa nie uwzględniała zbiorów Królewskiej Szkoły Sztuk Pięknych i Rzemiosł Artystycznych. Większość obrazów została użyczona przez samych autorów oraz przez prywatnych właścicieli z Gdańska. Wśród obrazów było kilka o dużej wartości artystycznej: Lucasa Cranacha Starszego (1472–1553) Gerechtigkeit (Sprawiedliwość), Hieronima Boscha (około 1450–1516) Ein Arzt in seinem Studierzimmer (Gabinet lekarza), Jana Josefa Horemansa Starszego (1682–1759) Der Besuch beim Spitzenhändler (Wizyta u handlarza koronkami), Giovanniego Paola Panniniego (1691–1765) Das Campo Vaccino, portrety działającego w Gdańsku Jacoba Wessla: Bildnis eines Russen (Rosjanin) i Bürgermeister [Gottfried] Schwarz (Portret burmistrza Gottfrieda Schwarza).
Kilkanaście prac pochodziło z pracowni gdańskich twórców, reprezentowani byli: Michael Carl Gregorovius, Franz Joseph Mannskirsch, Karl Friedrich Meyerheim, August Lobegott Randt, prezentowano też młodzieńcze studia malarskie Johanna Carla Schultza. Niemieckich twórców reprezentowali między innymi malarze Johannes von Frank, Karl Wilhelm Kolbe z Berlina, Carl Müller z Elbląga, Johann Rottenhammer (1564–1625), rzeźbiarz i grafik z Berlina Johann Gottfried Schadow (1764–1850), jego syn malarz Friedrich Wilhelm Schadow (1788–1862) z Düsseldorfu, malarz Franz Verwitt.
Prezentowano też rzeźby anonimowych twórców, w tym popiersia znanych osób: angielskiego pisarza Waltera Scotta (1771–1832) i angielskiego poety lorda George’a Byrona (1788–1824), gdańskiego lekarza Johanna Gottfrieda Kleefelda, Jana Heweliusza z żoną (marmurowe). Osobny dział stanowiło prawie 100 wyrobów rzemiosła artystycznego, wykonanych z kości słoniowej, srebra, bursztynu i brązu. Były wśród nich rzeźby, reliefy z podobiznami osób, w tym wybitnego uczonego Alexandra von Humboldta (1769–1859), przedmioty użytkowe (tabakiery, cygarniczki) i inne.
Wystawa sztuki ze zbiorów prywatnych 1855 (Kunstausstellung in Danzig 1855, Ölbilder, Aquarelle und Kunstwerke aus hiesigen Privatsammlungen (Wystawa sztuki w Gdańsku 1855, obrazy olejne, akwarele i dzieła sztuki z tutejszych kolekcji prywatnych)), czynna od 2 VIII do 2 IX 1855 w salach Bramy Zielonej. Koszt biletu, podobnie jak cena katalogu, wynosił 5 srebrnych groszy (wartość 5/30 talara pruskiego). Wystawa była czynna od godziny 10 do 19, w soboty od godziny 11 do 19.
Przygotowana przez członków i sympatyków Towarzystwa Przyjaciół Sztuki. W składzie komitetu organizacyjnego wystawy zasiadali: Heinrich Behrend, Maximilian Behrend, Carl Robert von Frantzius, Carl Gustav Panzer, John Simpson, Johann Sprot Stoddart. Na wystawę użyczyło swoich zbiorów 66 gdańszczan, wśród nich: księżna Maria von Hohenzollern-Hechingen (portrety rodzinne), kupcy, lekarze, przedsiębiorcy, rzemieślnicy, prawnicy. Brak było natomiast osób duchownych i nauczycieli.
Wystawa dzieliła się na pięć działów: Dział I – obrazy dawnych mistrzów (Gemälde alter Meister), gdzie zaprezentowano 70 dzieł będących własnością: kupców H. i M. Behrendów (3), Johannesa Heinricha Ludwiga Brandta (6), Petera Collasa (2), Carla Rudolfa Kämmerera (7), Carla Ferdinanda Pannenberga (3), Johna Simpsona (7), Gustava Adolpha Fischera (2), Carla Roberta von Frantziusa (1), Friedricha Wilhelma Frantziusa (1), Johanna Gottlieba Tennstaedta (13), Carla Heinricha Uphagena (3); przedsiębiorcy
Franza Rudolfa Steimmiga (1), lekarza Karla Ludwiga von Duisburg (12), artysty malarza Johanna Carla Schultza (1), muzyka Friedricha Wilhelma Alberta Rehfeldta (1), Emmy Behrend (wdowy po kupcu Paulu Auguście) (1). Cztery obrazy należały do anonimowych właścicieli. Wśród obiektów znajdowały się prace gdańskich mistrzów, głównie portrety i szkice do obrazów: Andreasa Stecha, Daniela Kleina, Johanna Benedikta Hoffmanna seniora, Jacoba Wessla. Przeważały dzieła niderlandzkiego baroku, w tym kopie prac: Petera Paula Rubensa (1577–1640) szkic do obrazów Die Himmelfahrt Maria (Wniebowzięcie Panny Marii) i Eine Bacchantin (Bachantka), Pietera Bruegla Starszego (około 1525 – 1569) Die Advokatenstube (Izba adwokata), należące do rodziny Behrendów, oraz Petersa Bonaventury (1614–1652), Jana Botha (około 1610–1652), Michaela Carrée (1666–1747), Allarta van Everdingen (1621–1675), Goverta Flicka (1615–1660) – ucznia Rembrandta Harmenszoona van Rijn, Johanna Willena Francka (1720–1761), Thomasa de Keysera (około 1596 – 1667), Nicolaesa Maesa (1634–1693), Fransa van Mierisa Starszego (1635–1681), Isaacka van Ostade (1621–1649), Johanna Rottenhammera (1564–1625), Jacoba van Ruysdaela (1628–1682), Lucasa van Udena (1595–1672), Willema van den Velde Starszego (1611–1693), Philipsa Wouwermana (1619–1668). Reprezentowani byli też twórcy niemieccy: Caspar Netscher (1639–1684) oraz jeden z malarzy z rodziny Tischbein, Włosi: Salvatore Rosa (1615–1673), Carlo Maratta (1625–1713), Giovanni Paolo Pannini (1691–1765), Marcello Bacciarelli (1731–1818), Francuz Joseph Vernet (1714–1789), Austriak Johann Baptist von Lampi (1751–1830), Słowak Johann Kupetzky (1666–1740).
Dział II – malarstwo współczesne (Gemälde neuer Meister), gdzie zaprezentowano 395 obrazów gdańskich i głównych niemieckich twórców, które zostały nabyte przez właścicieli użyczających obrazów na wystawę, przede wszystkim na organizowanych od 1836 w Gdańsku co dwa lata wystawach gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki. Wśród autorów pochodzących z Gdańska lub tutaj tworzących byli: Hermann Both, Friedrich Dettlof, Johann Christian Richard Fischer, Michael Carl Gregorovius, Eduard August Hildebrandt, jego brat Ernst Friedrich Hildebrandt, Albert Wilhelm Juchanowitz, Friedrich Wilhelm Huhn, Franz Joseph Mannskirsch, Friedrich Eduard Meyerheim, Wilhelm Alexander Meyerheim, Robert Reinick, Johann Carl Schultz, Franz Wilhelm Steffens, Friedrich Adolph Stövesandt, Wilhelm August Stryowski, Louis Friedrich Sy, Adolf Eugen Troschel, Julius Zielke, Heinrich Wilhelm Zimmermann. Wśród właścicieli obrazów prezentowanych w tej kategorii wyróżniały się kolekcje: Carla Roberta von Frantziusa (56 prac), Johna Simpsona (48), Samuela Bauma (23), Heinricha i Maxa Behrendów (17), Marii Sofii Baum z domu Geysmer (1807–1878), wdowy po kupcu Georgu Baumie (13 prac).
Dział III – kopie obrazów (Kopien in Öl), w dziale tym pokazano 19 prac różnych autorów. Dział IV – akwarele, gwasze, pastele, rysunki (Aquarelle, Gouache, Pastell, Zeichnung), pokazano 42 prace, w tym 27 ze zbiorów Johna Simpsona. Dział V – rzeźba (Plastik), pokazano popiersie księcia Friedricha Wilhelma Hohenzollerna dłuta Antona Freunda z Berlina, cztery reliefy, w tym dwa marmurowe z wizerunkami Zbawiciela i Marii Panny oraz 2 z podobiznami malarzy Eduarda i Ernsta Hildebrandtów.
Wystawa 1909. Ekspozycja wyrobów dawnego rzemiosła artystycznego z gdańskich zbiorów prywatnych (Ausstellung von alten kunstgewerblichen Gegenständen aus Danziger Privatbesitzen), zorganizowana pod patronatem Gdańskiego Cechu Złotników (Danziger Goldschmiedeinnung) w pomieszczeniach Danziger Privat-Aktien-Bank (Gdańskiego Prywatnego Banku Akcyjnego) przy Langgasse 34 (ul. Długa) od 9 do 23 V 1909. Komisarzem był jubiler Carl Stumpf.
Eksponatów użyczyło 31 osób prywatnych oraz kościół Najświętszej Marii Panny (NMP), kościół św. Katarzyny, Biblioteka Miejska, cech piekarzy. Wystawie towarzyszył katalog przygotowany przez wydawnictwo Augusta Wilhelma Kafemanna GmbH. Wystawiono 586 przedmiotów powstałych od XV wieku do czasów współczesnych, m.in. będące w posiadaniu osób prywatnych: jubilerskie wyroby i biżuterię złotą i srebrną (często wysadzaną brylantami), przedmioty użytkowe ze srebra, miedzi, mosiądzu, brązu i cyny (krzyże, lichtarze, misy, stągwie, talerze, kufle), przedmioty ozdobne i użytkowe z bursztynu, szkatułki ze szlachetnych odmian drewna oklejane bursztynem i inkrustowane głównie srebrem, meble (w tym stoły mahoniowe i hebanowe oraz intarsjowane srebrem, masą perłową, kością słoniową), cenne okazy porcelany chińskiej i europejskiej, fajans.
Wśród prywatnych wystawców byli: kolekcjoner Friedrich Arthur Basner (użyczył 40 przedmiotów), antykwariusz Louis Berghold (10), archidiakon kościoła św. Katarzyny Ernst Otto Blech (4), Johann Heinrich Brandt (5), kupiec i konsul Niderlandów Gustav Hermann Brinckmann (18), Agnes Maria, żona kupca Ernsta Adolfa Claassena, agenta konsularnego USA na teren prowincji Prusy Zachodnie (17) (zob. Claassen, firma handlowo-przemysłowa), prawnik i bankowiec dr Paul Damme (2), panna Maria Ehlers, siostra nadburmistrza Gdańska Heinricha Ehlersa (16), lekarz doktor Emil Friedrich Götz II (16), rentierka Anna Grentzenberg (22), Marianne, wdowa po lekarzu Karlu Heidfeldzie (1834 Berlin – 27 I 1913 Gdańsk) (18), panna Agnes Jüncke (23), Maria Luisa, żona budowniczego statków Juliusa Wilhelma Klawittera (4), panna Karolina Klinsmann (7), Klara, wdowa po przedsiębiorcy Alfredzie Paulu Muscate (10), Rosa Maria, żona radcy miejskiego Carla Eduarda Rodenackera (11), przedsiębiorca budowlany Gustav Adalbert Schneider (11 I 1873 Gdańsk – po 1945) (2), architekt i przedsiębiorca Berhard Georg Schönicke (9), lekarz doktor Anton Schulz (22 I 1863 Pruszcz Gdański – po 1930) (5), Henriette, wdowa po kupcu Philipie Simsonie, matka doktora Paula Simsona (2), Maria Elisabeth, wdowa po kupcu i radnym miejskim Carlu Ottonie Steffensie (6), złotnik i jubiler Erich Stumpf (29), lekarz Józef Wybicki (8, w tym portret przodka z 1820), prawnik Gustav Zander (4), lekarz doktor Paul Ziegenhagen (13).
Cech piekarzy użyczył na wystawę ośmiu przedmiotów, głównie zabytkowe puchary (wilkomy); kościół NMP pochodzące z XV wieku dwa kielichy mszalne, relikwiarz z XV wieku ozdobiony figurkami z kości słoniowej, ozdobną księgę kolekty Bractwa św. Jerzego z XV wieku; kościół św. Katarzyny stary haftowany obrus ołtarzowy i pięć średniowiecznych mosiężnych lichtarzy. Biblioteka Miejska użyczyła: ozdobną skrzynkę żelazną z XVI wieku, księgę rodową gdańskiej rodziny patrycjuszy Bodeck z XVII wieku (zob. Nicolaus von Bodeck, Valentin von Bodeck), Biblię Gdańską z 1632 i egzemplarz dzieła Jana Heweliusza Selenographia z 1647 (t. 1).
