GOŁUŃSKI EDMUND, energetyk, działacz
| < Poprzednie | Następne > |
EDMUND GOŁUŃSKI (6 VIII 1925 Tczew – 4 III 2010 Hamburg), energetyk, działacz. Syn Bonifacego Władysława (5 VI 1893 Barłożno koło Starej Kiszewy – 1 IV 1961 Gdańsk), żołnierza Wojska Polskiego w czasie wojny polsko–rosyjskiej (ciężko rannego pod Lwowem w lipcu 1920), członka Związku Piłsudczyków II RP, konduktora relacji krajowej i międzynarodowej Polskich Kolei Państwowych (PKP) w okresie międzywojennym na trasie Tczew–Gdańsk, Tczew–Malbork, Tczew–Warszawa, Tczew–Berlin, i Walerii z domu Kruża (19 VI 1895 Skórzenno, powiat Starogard Gdański – 29 III 1959 Gdańsk). Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Kowalewa Pomorskiego w 1945 jako pracownik kolei (Reichsbahn) i wpisany na DVL został aresztowany przez NKWD i uwieziony w obozie przejściowym w Grudziądzu. Po przesłuchaniu i złożeniu wyjaśnień wypuszczony. Brat Alojzego (22 II 1924 Tczew – 11 VII 2001 Gdańsk) i Heleny, po mężu Pawłowskiej (21 XI 1927 Tczew – 22 V 2009 Gdańsk).
Mieszkał z rodziną w osiedlu kolejarskim w Tczewie przy ul. Półwiejskiej 9. W 1937, w związku ze służbowym przeniesieniem ojca na stanowisko zawiadowcy stacji, z rodziną w Kowalewie Pomorskim, mieszkał przy ul. Szpitalnej 2 (w czasie II wojny światowej: Friedrichstrasse). 22 VI 1939 ukończył Publiczną Szkołę Powszechną w Kowalewie. W czasie okupacji zdobywał zawód zduna, następnie w VI 1942 wysłany na roboty przymusowe do Niemiec, gdzie pracował w gospodarstwie rolnym rodziny Asphalt. Po wpisaniu rodziny do III grupy Niemieckiej Listy Narodowościowej i po ukończeniu 18 roku życia, 28 VI 1943 został powołany do Służby Pracy Rzeszy (Reichsarbeitsdienst, RAD), następnie do wojska. Służył w 82. Pułku Grenadierów (82. Grenadier Regiment in Göttingen) w Den Helder w Holandii. Wraz z większością oddziału 6 IX 1944 dostał się do niewoli amerykańskiej. W obozie jenieckim zgłosił się do służby w Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. 14 XI 1944 przebywał w obozie Polkemmet koło Edynburga (Szkocja). Po weryfikacji i szkoleniach przydzielony 21 XI 1944 do 11. Kompanii Łączności I Korpusu Polskiego (5 II 1945 oddział przemianowany na 12. Batalion Łączności). Przydzielony następnie do 2. Kompanii Szkolnej (dla radiooperatorów). 26 II 1945 wysłany na kurs uzupełniający telegrafisty II klasy do Centrum Wyszkolenia Łączności. 17 III 1945 zaprzysiężony. Od 9 IV 1945 służył w 2. Kompanii Szkolnej, 10 V 1945 przydzielony do Sztabu I Korpusu z funkcja radiotelegrafisty. Od 11 VIII 1946 w Kompanii Telestacyjnej. 22 VIII 1946 przeniesiony do Komendy Uzupełnień, tego samego dnia zgłosił się do obozu repatriacyjnego nr 94. 24 VIII 1946 zwolniony z wojska.
Do Polski powrócił przez Gdańsk i kilkutygodniowy pobyt w obozie w Narwiku. Wraz z rodziną poddany został przez Miejską Radę Narodową w Kowalewie Pomorskim procesowi rehabilitacji. 26 X 1946 wydano decyzję pozytywną. W 1946 przeprowadził się do Gdańska, gdzie ojciec otrzymał pracę na kolei. Z rodziną mieszkał początkowo przy ul. Dolna Brama 7, od 1948 w mieszkaniu służbowym w Gdańsku– Wrzeszczu (Dolnym) przy ul. Kościuszki 73/4. Decyzją Prezydenta Miasta Gdańska (L.dz: II.O/8/1659/48) został urzędowo rehabilitowany 30 VIII 1948 jako należący do III grupy Niemieckiej Listy Narodowościowej.
Od 7 I 1947 do 14 VIII 1953 pracował na stanowisku radiotelegrafisty w „Gdynia Radio” w Gdyni–Witominie. 25 XII 1950 złożył w Gdyni egzamin na radiotelegrafistę morskiego II klasy i ukończył kurs w języku angielskim, otrzymując tytuł „The International Radiooperator”. Po zainstalowaniu się na początku 1950 w radiostacji placówki NKWD, zagłuszającej odbiór stacji radiowej „Wolna Europa” i utrudniającej pracę cywilnej radiostacji, oraz po złożeniu na to skargi w wewnętrznym raporcie, zmuszony został do rezygnacji z pracy. Od 1 III 1953 zatrudniony został w charakterze pomocnika projektanta w pracowni elektrycznej w Wojewódzkim Biurze Projektów Budownictwa Komunalnego w Gdańsku (ul. 3 Maja 25). W okresie odwilży październikowej w 1956 stał na czele zakładowego komitetu protestacyjnego tego Biura, powołanego przez pracowników w sprawie ujawnienia przestępstw i nadużyć Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. 28 II 1957 usunięty z pracy, od 17 III 1957 do 31 XII 1957 zatrudniony był jako projektant w Wojewódzkim Biurze Projektów (ul. Miszewskiego 17), następnie jako energetyk 2 I 1958 – 31 I 1960 w Gdańskich Zakładach Radiowych T-18 ( „Unimor”), 1 II 1960 – 12 IV 1963 w Gdańskich Zakładach Radiowych T-10 (ul. Mickiewicza 57), V 1963 - I 1964 oraz IX 1964 do XII 1964 zatrudnienie w Zakładzie Szolarskim Jȯzefa Juńskiego w Gdańsku-Oliwie (ul. Bytowska 3), I 1965 ciężki wypadek przy pracy w Zakładzie Stolarskim w postaci pocięcia piła palcȯw prawej ręki, w latach 1965–1968 w Elektromontażu Gdańsk (ul. Chmielna). 20 V 1966 zdał maturę w Technikum Mechaniczno-Elektrycznym w Gdańsku, technik energetyk o specjalności elektroenergetyka.
Od 7 I 1955 mieszkał w Gdańsku–Oliwie przy ul. Karwieńskiej 2/2. W 1956 wybrany został do zarządu głównego powstałego wówczas Zrzeszenia Kaszubskiego. Odpowiadał między innymi za próbę zorganizowania Skansenu Kaszubskiego w oliwskiej Dolinie Radości. Był przewodniczącym Komitetu Budowy Parku Etnograficznego, w skład której wchodzili m.in. przedstawiciele Izby Poselskiej w Gdańsku, pracownicy naukowi Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej i wielu instytucji społecznych. Przyznane w 1956 przez Ministerstwo Kultury i Sztuki środki finansowe gdańskie władze partyjne zatrzymały „na inne cele”. Od 13 IV 1958 do 15 I 1961 członek zarządu oddziału gdańskiego Zrzeszenia Kaszubskiego.
W latach 1956–1960 był przewodniczącym Komitetu Blokowego w Oliwie (Starej Oliwy). Przyczynił się do zbudowania ogródka jordanowskiego przy przedszkolu nr 28 we Wrzeszczu przy ul. Gołębia 5 oraz przy przedszkolu nr 12 w Oliwie przy ul. Czyżewskiego 12. Ujawnił nadużycia na terenie Miejskiego Ogrodu Zoologicznego na sumę 42 000 zł oraz w Gdańskim Przedsiębiorstwie Budownictwa Terenowego na sumę 3 mln. zł. W listopadzie 1960 Komenda Dzielnicowa Milicji Obywatelskiej (KD MO) w Oliwie złożyła na niego skargę, a także 20 innego rodzaju spraw, do Sądu Powiatowego w Gdańsku, m.in. innymi o sprawowaniu w sposób nielegalny stanowiska przewodniczącego oliwskiego Komitetu Blokowego. Skarga jak również inne sprawy zostały oddalone, sąd uzasadnił też, że przewodniczącego Komitetu Blokowego mogło odwołać tylko walne zgromadzenie mieszkańców, do czego nigdy nie doszło.
Wyrokiem Sądu Powiatowego w Starogardzie Gdańskim skazany 21 IX 1962 na 6 miesięcy pozbawienia wolności za kradzież 10 metrów bieżących kabla elektrycznego (pomimo zgody od kierownika budowy na wykorzystanie na cele naprawy awarii w domu komunalnym "resztówki wyzłomowanej"). Na procesie zeznawał Zastępca Komendanta KW MO ds. SB mjr Czesław Piechnik, który przedstawił negatywną polityczną opinię oskarżonego. Obrońca odwołał się od wyroku do Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku. Termin rozprawy odwoławczej został przegapiony. Wyrok się uprawomocnił. Skazany odbył cały wyrok od 5 II do 5 VIII 1964. Na utrzymaniu żony pozostało troje dzieci w wieku 6, 13 i 15 lat. Władze przy udziale osób prywatnych starały odebrać żonie dzieci i skierować je do domu dziecka podając jako powód niemożność ich utrzymania. Na mocy amnestii powszechnej z okazji XX – lecia PRL w VIII 1964 ustanowionej przez Przewodniczącego Rady Państwa PRL Henryka Jabłońskiego wyrok został wymazany z akt a skazany wykreślony z listy skazanych.
Jesienią 1970, pracując jako inspektor kontroli technicznej w Elektrociepłowni Gdańsk (ul. Wiślna 6) uległ wypadkowi, od grudnia tego roku rencista I grupy i po rekonwalescencji z możliwością pracy zawodowej. W 1972–1976 był inspektorem nadzoru inwestycyjnego w Stoczni Gdańskiej. 6 X 1974 rodzina została napadnięta i ciężko pobita w swoim mieszkaniu. Inicjatorem napaści była Służba Bezpieczeństwa w Gdańsku, napastnikami było dwóch hokeistów klubu Stoczniowca Gdańsk oraz mieszkańcy domu, w którym mieszkali (Seweryn Szafrański i jego syn Piotr). Napastnicy otrzymali wyroki sześć miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na trzy lata. Od 1972 do 1975 inspektor nadzoru inwestycyjnego z ramienia Stoczni Gdańskiej przy rozbudowie Conradinum. W 1976–1978 był inspektorem nadzoru inwestycyjnego w Elbląskiej Spółdzielni „Elsin” w Elblągu (ul. Warszawska 54-62). Po dalszych politycznych szykanach w marcu 1978 wyjechał z rodziną do Hamburga w Republice Federalnej Niemiec (RFN) na podstawie umowy między tym państwem a rządem PRL zawartej w 1975 o tzw. łączeniu rodzin. Składa 14 VII 1978 skargę do Przewodniczącego Rady Państwa PRL Henryka Jabłońskiego. Minister Spraw Wewnętrznych PRL Stanisław Kowalczyk poleca Służbie Bezpieczeństwa wpisać na okres od 3 X 1978 do 3 X 1988 jego wraz z rodziną mieszkającą w RFN na listę osób niepożądanych w kraju. Skreśleni z listy obywateli polskich, w Hamburgu uzyskali status wypędzonych z przyczyn politycznych. Koordynator działań zaczepnych przeciw rodzinie mieszkającej w Hamburgu ppłk. Adam Księżopolski zatwierdził odpowiednie działania 10 VIII 1978.
Autor książki Saga rodu Gołuniȯw (1996) oraz opowiadania Krzyk żurawia nad jeziorem Gołuń („Acta Cassubiana”, 2000, t. 2, ss. 85 – 106). Na podstawie dawnych materiałów niemieckich wykonał w szkicu rekonstrukcje Zamku Kiszewskiego (nie publikowane). Autor map przebiegu walk o Gdańsk, Gdynię i Sopot w III 1945 zamieszczonych na portalu „Dawna Oliwa“ oraz w opracowaniu historycznym dr. Jana Daniluka, zaprezentowanym 17 IX 2021 w formie wideo Oliwa w latach II wojny światowej.
Mąż Jadwigi z domu Milik (20 IV 1923 Warszawa – 25 IX 2002 Hamburg), uczestniczki powstania warszawskiego, internowanej po upadku powstania w obozie w Pruszkowie koło Warszawy, pracującej w Gdańsku w Centrum Budowy Konstrukcji Okrętowych (CBKO); od 1968 po wypadku w czasie pracy na rencie I grupy. Ojciec Danuty (ur. 17 VI 1949 Gdańsk), po mężu Flis, elektroniczki w Centrali Maszyn Biurowych w Oliwie (ul. Bażyńskiego) oraz w Jednostce Wojskowej 3868 w Oliwie (ul. Polanki 124), Bogdana (ur. 21 II 1951 Gdańsk), absolwenta Politechniki Gdańskiej (1975), dyplomowanego inżyniera (tytuł w Niemczech) i informatyka. Wielokrotnie składane przez niego wnioski na wydanie paszportu turystycznego w celu odwiedzenie rodziny mieszkającej w RFN Wydział Paszportów Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej (KGMO) oraz Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Elblągu (KW MO) wydają decyzje negatywne. Rozpracowywany przez SB (KW MO w Elblągu) od 5 X 1980 w ramach Sprawy Obiektowej „Kraj” (w celu wprowadzenia w błąd kontrwywiadu niemieckiego tzw. Verfassungsschutz), w Niemczech od 18 IX 1981, pracującego do 2011 przy konstrukcji i produkcji samolotu pasażerskiego A380 w Hamburgu i Tuluzie (Francja), od 2011 emeryt, oraz Juliusza (ur. 18 II 1959 Gdańsk) pracownika technicznego i projektanta u producenta oświetlenia technicznego w Lemgo / Niemcy.
Bibliografia:
| Data | Sprawa |
|---|---|
| 5 I 1955 | Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku podrzuca przed zasiedleniem mieszkania w Gdańsku-Oliwie przy ul. Karwieńskiej 2 m dwie nowodrukowane nazistowskie ulotki Werwolfu w j. niemieckim oraz karabin produkcji USA |
| 8 XII 1955 | napady zbrojne z prȯbą zabȯjstwa przeprowadzone w mieszkaniu w Gdańsku-Oliwie przy ul. Karwieńskiej 2 m. 2 przez wspȯłpracownikȯw Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego Stanisława Tywonka i Bogusława Księżopolskiego |
| 8 XII 1955 | Urząd Bezpieczeństwa Publicznego przy Komendzie Wojewȯdzkiej Milicji Obywatelskiej w Gdańsku ul. Okopowa 115, wezwanie pod zarzutem szpiegostwa na rzecz USA i Wielkiej Brytanii |
| sygn. RDS 17/56 11 VI 1956 | napady zbrojne oraz nielegalne rewizje ze strony Urzędu Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej |
| sygn. IV/41/57 z 19 III 1957 | napady zbrojne oraz nielegalne rewizje ze strony Urzędu Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej |
| sygn. III Kp. 340/57 | oskarżenia prywatne inicjowane przez Milicję Obywatelską |
| sygn. III Kp. 496/57 | oskarżenia prywatne inicjowane przez Milicję Obywatelską |
| sygn. III Kp. 497/57 | oskarżenia prywatne inicjowane przez Milicję Obywatelską |
| 1 XI 1957 | skarga do Prokuratury Generalnej w Warszawie na nielegalne rewizje bez nakazu prokuratorskiego mieszkania w Gdańsku-Oliwie przy ul. Karwieńskiej 2 m. 2 przeprowadzne przez milicjanta Tadeusza Wodyka z Komisariatu Dzielnicowego MO w Gdańsku-Oliwie przy ul. Kaprȯw 14 |
| sygn. 3495/57 z 12 XII 1957 | oskarżenia polityczne Edmunda Gołuńskiego przez pracownika Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Leona Walleranda przed Kolegium przy Prezydium Rady Narodowej w Gdańsku-Wrzeszczu |
| sygn. 130057 z 18 XII 1957 | skarga do Komitetu Centralnego PZPR w Warszawie na prześladowania polityczne Edmunda Gołuńskiego przez Służbę Bezpieczeństwa w Gdańsku |
| sygn. Dsd III Ko/5 9178/57 30 XII 1957 | skarga do Prokuratury Generalnej w Warszawie |
| sygn. III Kp 194/58 | oskarżenia prywatne inicjowane przez Milicję Obywatelską |
| sygn. III Kp 317/58 | pomówienie karalne przez Leona Walleranda |
| sygn. III Kp 418/58 | oskarżenie o kradzież kaloryfera oraz umorzenie w Sadzie Powiatowym w Gdańsku |
| sygn. II Ko 36/58 z 16 I 1958 | pismo Prokuratury Wojewódzkiej w Gdańsku |
| sygn. III Kp 970/58 | sądowe umorzenie od zarzutu kradzieży węgla na szkodę rodziny Marii i Leona Wallerandȯw |
| sygn. DS 1012/59 | umorzenie Prokuratury Powiatowej w Gdańsku |
| sygn. III Rp 566/59 z 30 VII 1959 | sprawa sądowa przeciwko Edmundowi |
| sygn. III Rp 567/59 z 6 VIII 1959 | sprawa sądowa przeciwko Edmundowi |
| sygn. IV Kp 1212/60 z 18 XI 1960 | uniewinnienie oskarżonego |
| L. 78771/60 z 9 IX 1960 | skarga do redakcji „Przyjaciȯłki“ na prześladowania polityczne ze strony Służby Bezpieczeństwa w Gdańsku |
| L. 792/I-9/65 z 9 X 1965 | skarga do Komitetu Wojewȯdzkiego PZPR w Gdańsku na prześladowania polityczne ze strony pracownika Komendy Wojewȯdzkiej MO w Gdańsku Leona Walleranda |
| sygn. IV Kp 1131/65 | oskarżenia Marii Wallerand o porwaną sukienkę w trakcie pobicia przez nią cȯrki Danuty |
| sygn. IV Kp 1291/65 | oskarżenie nauczycielki Marii Wallerand o pobicie córki Danuty |
| sygn. IV Kp 1132/65 11 XI 1965 | wyrok sądowy pojednawczy |
| sygn. IV Kp 1134/65 z 11 XI 1965 | pobicie siostry przez Marię Wallerand |
| sygn. RSD 588/71 z 21 IX 1971 | uniewinnienie od zarzutu nielegalnego wyrębu drzew |
| sygn. RSD IV Kp 199/75 z 5 III 1975 | sprawa sądowa o pobicie rodziny |
Deutsche Dienststelle (WASt) Berlin, sygn. VI/3
Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie–Rembertowie, dokumentacja ewidencyjna Gołuński Edmund, sygn. II 53 15128
Zasoby archiwalne Instytutu Pamięci Narodowej.
"Dziennik Bałtycki" nr 88 (4294), 1958.
"Dziennik Bałtycki" nr 197 (4403), 1958.
„Kaszëbë” nr 21 (28), 1958.
